Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Blaðsíða 25

STURLA FRIÐRIKSSON:
E rföafrœöi
Erfðafræðin eða arfgengisfræðin eins og hún
hefur stundum verið kölluð má teljast ein
hinna yngstu greina náttúruvísindanna, þar
sem tiltölulega skammt er liðið síðan grund-
vallarlögmál hennar voru fundin. Hins vegar
renna undir hana ýmsar stoðir, aftan úr
grárri forneskju.
Það var fyrir réttum hundrað árum, að
munkur í klaustri nokkru í Tékkóslóvakíu
safnaði matbaunum og sáði í klausturgarð-
inn. Þau baunagrös, sem uxu voru misjöfn
að hæð, gerð og blómalit. í sjö ár ræktaði
hann baunagrös, víxlfrjóvgaði þau, og bar
saman afkvæmin við áana. Við þennan sam-
anburð komst hann að þeirri niðurstöðu, að
ákveðin lögmál giltu um erfðir, þannig að
samband eiginleika sundraðist eða klofnaði
eftir föstum reglum, er þeir gengu að erfðum
frá kynblending til afkvæma hans. Munkur
þessi hét Gregor Mendel, en lögmál þau, er
hann uppgötvaði, hafa valdið byltingu á skiln-
ingi manna á líffræði, og hafa þau verið
nefnd eftir honum og kölluð Mendelslögmál,
en Mendel sjálfur verið talinn einn helzti frum-
kvöðull þeirrar vísindagreinar, sem við köll-
um erfðafræði. Mendel varð ekki þess að-
njótandi að sjá lögmál sín fá almenna viður-
kenningu, þó að hann skýrði frá þeim á þingi
náttúrufræðifélags í Briinn árið 1865, og nið-
urstöður athugana hans væru prentaðar og
þeim dreift út um hinn menntaða heim.
Mendel varð ábóti klaustursins og lenti í
erjum við skattayfirvöldin og dó síðan 1884,
saddur lífdaga af því málaþrasi, en erfða-
kenning hans hvíldi í friði. Það varð ekki
fyrr en um- síðustu aldamót, að þrír náttúru-
fræðingar fengu samtímis svipaðar niður-
stöður, og uppgötvuðu þarmeð aftur rann-
sóknir Mendels og framsetningu hans á erfða-
lögmálunum. Lögmálin voru sannprófuð á
fjölda tegunda dýra og jurta um allan heim.
Undantekningar virtust koma fram, og á þeim
fyrirbærum varð að leita skýringa. Ný við-
fangsefni kröfðust fyllri rannsókna og á þeim
fróðleik byggðist fljótt upp mikil vísinda-
grein.
Erfðafræðin er nefnd genetics á erlendum
málum, en nafngiftina veitti erfðafræðingur-
inn Bateson henni árið 1906. Er hún sá hluti
líffræði, sem fjallar um erfðir og leitast við
að skýra þá líkingu og þann mismun, er kem-
ur fram á lífverum af sama ætterni, og eðli
þess þroska og þróunar, sem lífverurnar taka.
Hún leitast við að sanna hvað veldur því, að
sérkenni lífveranna helzt frá einum ættlið til
annars og hver sé hinn efnislegi milliliður og
grundvöllur. Eða með öðrum orðum, hvernig
er farið skjddleika á eiginleikum foreldris og
afkvæmis, og hvernig eiginleikar hins full-
vaxta einstaklings liggja duldir, þegar í hinni
frjóvguðu eggfrumu, það er okfrumunni (zy-
got).
Við erfðafræðirannsóknir eru hagnýttar nið-
urstöður ýmissa eðlunartilrauna, frumufræði-
rannsóknir og myndunarfræði Hfveranna, en
einnig þarf að styðjast við lífeðlisfræði og
stærðfræði. Meginlögmál erfðafræðinnar eru
síðan notuð við vísindalegar rannsóknir
á erfðafyrirbærum og einnig við öll raun-
veruleg kynbótastörf, hvort heldur er á
jurtum eða dýrum. Hvað snertir manninn
sjálfan lýtur hann eðlilega sömu lögmálum,
þótt rannsóknir á erfðum hans séu oft mikl-
um vandkvæðum bundnar og erfitt sé að beita