Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Blaðsíða 31

ERFÐAFRÆÐIN
161
fjarlægð frá öðru kunnu geni á einum samlit-
þráðanna.
Litþráðarcmnsóknir
Kenning Morgans um legu genanna á lit-
þráðunum hefur nú verið þrautreynd og stað-
fest með fjölda athugana. En auk þess hefur
beinlínis tekizt að sanna það frumufræðilega,
að samband væri milli genanna og litþráð-
anna, með því að sýna, að þar sem samstæðir
litþræðir skiptast á þekkjanlegum efnishluta,
á sér einnig stað víxltenging genanna. Þetta
hefur erfðafræðingurinn Stern meðal annars
sýnt fram á í tiltölulega einfaldri tilraun á
bananaflugu, sem fengið hafði aukabrot úr
litþræði tengt á einn x-þráðinn, svo að hann
varð vel þekkjanlegur í smásjá. En hér verður
ekki farið nánar út í að skýra þá sönnunar-
aðferð. Aftur á móti skal nú minnast á enn
eitt atriði, sem skýrir nokkuð samband lit-
þráða og gena. Svo er mál með vexti, að í
munnvatnskirtlum á lirfum sumra flugna, og
þar með bananaflugna, verða litþræðir risa-
stórir. Litþráðasamstæðurnar, sem vanalega
sjást á vissu stigi í líkamsfrumunum virðast
nú vera samtengdar og margfaldaðar í einn
litþráð, sem auk þess hefur hundraðfalda
lengd á við hinn eðlilega þráð. Maður að
nafni Balbiani hafði tekið eftir þessu fyrir-
brigði árið 1881, en það var ekki fyrr en árið
1933, að menn fóru að rýna nánar í eðli þess-
ara risalitþráða. Virtust þeir vera sívalningar
eða borðar, sem voru þétt settir þverrákum
af ýmsum gerðurn og skiptust þar á dökk
bönd og ljós, og mátti vel þekkja munstrið
í einum hluta þeirra fx-á öðrum. Hin dekkri
bönd eða plötur reyndust aðallega saman-
standa af kjarnasýru. Nú er þess að geta, að
venjulegir litþræðir eru undnir upp í gorma
þegar þeir eru lielzt sjáanlegir, en álitið er,
að litþræðir munnvatnskirtlanna séu útteygðir
og hafi svo margfaldazt án þess að nokkur
skipting ætti sér stað og séu því einskonar
litþráðakerfi. Þykir nú mjög athyglisvert að
btþræðirnir skuli samanstanda af kjarnasýru-
plötum. Hafa menn jafnvel leitazt við að
telja þessar plötur. Og til dæmis komizt að því
með nákvæmri talningu, að bananaflugan
hefur yfir 5 þúsund slíkar plötur í fjórum
staflapörum. Þarna eru blátt áfram sjáanlegar
einhverjar eindir í litþi-áðunum. Er þá von,
að menn láti sér detta í hug, að þairna sjái
þeir einmitt genin sjálf. Hins vegar er ekki
sannað, að svo sé. Þess skal og getið hér, að
með aðstoð rafeindasjái'innar hefur einnig
komið fram, að litþi’æðirnir virðast saman-
standa af böndum þéttari og laustengdari
efna, er sýna hliðstæða mynd þeirri, sem sést
í litþráðum munnvatnskirtlanna.
Nú er eðlilegt að spyrja, hvað sé um gcrð
og verkan þessara gena. Hvort þau séu stöðug
og hafi þá jafnvel alltaf verið til, eða hvort
þau séu breytanleg, og þá með hvaða hætti.
Svar við slíkum spurningum er hins vegar
margþætt, og það sem nú er vitað um eðli
þeirra hefur langa forsögu. Er og rétt að
minnast nokkurra veigamikilla atriða erfða-
fræðinnar áður en rætt er nánar um eðli gena.
Áhrif kjaranna
í upphafi var þess getið, að líkt gæfi af sér
líkt og síðan sýnt fram á, að afkvæmi líktust
foreldrunum, vegna þess að þau fengju erfða-
vísa eða gen í beinan arf frá foreldrum sín-
um. Að gen myndaðist aðeins af öðru geni,
sem væri nákvæmlega eins að allri gerð. Og
þannig væri gen afkvæmisins nákvæm eftir-
líking af geni foreldrisins. Samt eru afkvæmi
og foreldri aldrei nákvæmlega eins, og jafnvel
sameggja tvíburar, sem ættu þó að vera samir
að erfðastofni, eru jafnvel ekki nákvæmlega
eins að útliti. Snemma á öldum höfðu xnenn
tekið eftir þessar fjölbreytni náttúrunnar, og
orðið varir við, að „allir rnenn urðu ekki jafn-
spakii'“, þótt ekki reyndist auðvelt að skýi'a
af hverju sá munur stafaði. Og þá einkum
l.vort hann væri undir eðli kominn eða lífs-
kjörum.
Það var danski ei'fðafræðingurinn Johann-
sen, sem fyrstur manna skýrði það fyi'irbrigði,
að einstaklingar sama eðlis gætu fengið mis-
munandi útlit og hegðun við mismunandi lífs-
kjör. Tilraun Johannsens var í því fólgin, að
hann ræktaði baunagrös, með því að sjálf-