Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Blaðsíða 79

ÞINGVALLAFUNDUR 1873
209
3. Að öll landsstjórnin sé í landinu sjálfu.
4. Að ekkert \ erði það að lögum, er alþingi ekki
samþykkir.
6. Að konungur skipi jarl á Islandi, er beri ábyrgð
fyrir konungi einum, en jarlinn skipi stjórnarberra með
ábyrgð fyrir alþingi“.*
Mattlúas Jochumsson vildi þá ekki flytj<a
tillögu sína, er hann hafði áður flutt, „af
þeirri ástæðu að meðuppástungumenn sínir
væru frá sér gengnir og búnir að samlaga sig
nefndinni, en tillögur nefndarinnar væru að
sínu áliti málinu til spillis“.
Agreiningurinn beindist nú þegar að 1. und-
irstöðuatriðinu, og lagði Jón Guðmundsson
til sem málamiðlun, að því væri sleppt. Jón
Sigurðsson frá Gautlöndum varð fyrir svör-
um og „kvað sér þykja það undarlegt, að eigi
mætti kalla íslendinga sérstakt þjóðfélag. . . .
Orðskrípi þetta (óaðskiljanlegur hluti) hefði
komizt inn í þingið af tilslökun, sem engan
árangur hefði borið; þess vegna ætti nú að
segja fullan sannleikann afdráttarlaust. ís-
lendingar gætu eigi annað verið en sérstakt
þjóðfélag. Ef þetta ætti einungis að taka upp
í ástæðurnar, þá ynnist ekkert með því. Slaki
menn meir til á þessum fundi en alþingi
hefði gjört, þá hefði fundurinn verið til mik-
illa óheilla. Það væri betra, að þessi fundur
færi lengra en alþingi, alþingi ætti hægra
með að slá undan“. Jón Guðmundsson sagði,
„að 1867 hefði öllum þingmönnum komið
saman um að nefna ísland óaðskiljanlegan
hluta Danaveldis með sérstökum landsrétt-
indum; það væri því engin ástæða til að hverfa
frá því, sem 3 þing hvert á eftir annað hefði
samþykkt. Þess væri og gætandi, að í þeim
undirstöðuatriðum til stjórnarskrár, sem meiri
hluti alþingis hingað til hefði haldið fram
væri óbeinlínis fólgin Personalunion. Þetta
* Hér virðist enn hafa fallið' niður einn töluliður, um
allt dómsvald innanlands. Ilefur sá töluliður vamtanlega
átt að vera nr. 3 og aðrir liðir breytast samkvæmt því.
Má telja það víst, því að i töluliðina vantar, svo sem
auðsætt er og siðar kemur einnig í ljós, að bornir eru upp
til atkvæða 6 töluliðir. Einnig kemur þetta heim við
Víkverja, svo og bæði Andvara 1874, grein Jóns Sigurðs-
sonar, sbr. bls. 94, og Alþingistíðindi 1873, þar sem birt
er bænarskrá Þingvallafundarins, sbr. bls. 115—121.
hefði þingið hingað til látið sér lynda, en að
fara nú að setja 1. tölul. beinlínis sem undir-
stöðuatriði gæti vel orðið málinu til fyrir-
stöð[u] og til meiri sundrungar á flokknum“.
Jón Sigurðsson „áleit það ekki liættulegt, þótt
ísland væri kallað „óaðskiljanlegur" hluti
Danaveldis, þar sem bætt væri við með sér-
stökum landsréttindum. Hann áleit það eigi
nægilega rannsakað, er 1. tölulþiður] hefði inni
að halda, og réð því til að halda honum eigi
fram að þessu sinni.“ Sr. Páll Pálsson áleit, að
gera ætti I. tl. að undirstöðuatriði, „alþingi
væri eigi bundið við að fara eins langt og
þessi fundur, en lengra gæti það ekki farið“.
Jón Sigiirðsson tók aftur til máls og áleit, „að
þessi 1. töluljiður] væri skaðlegur, þar sem
hann væri gagnstæður tillögum alþingis 1867
og lögunum 2. janúar, enda væri hann líka
óþarfur, þar sem 1. tölulfiður] innibindist í hin
um undirstöðuatriðunum, sem nefndin héldi
fram og meiri hluti alþingis ávallt hefði
haldið fram“. Matthías Jochumsson „bað
menn vel að taka til greina orð Jóns Sigurðs-
sonar“. Þá tók til máls Benedikt Sveinsson
og sagði, „að Jón Sigurðsson hefði sannað
sjálfur í ritum sínum, að personalunión ætti
að standa sem fyrsta undirstöðuatriði stjórn-
arskrár íslands, og hið sama sönnuðu öll frum-
vörp stjórnarinnar síðustu ár, því að hún
liefði reynt að fá oss til að ganga inn á „real-
unión“ og með því sannaði hún, að vér værum
ekki í því sambandi nú, úr því þessi tölu-
l[iður] hefði komið fram, mætti ekki fella hann;
það væri sama sem að játa, að vér hefðum
fleira en konunginn sameiginlegt með Dön-
um“. Jón Sigurðsson „áleit, að þá væri ekki
ástæða til að halda þessum tölulið fram, úr því
stjórnin hefði viðurkennt það, sem hann færi
fram á, að öðru leyti væri það eigi þægilegt,
ef fundurinn felldi þennan tölulið með at-
kvæðagreiðslu; þess vegna væri bezt, ef nefnd-
in vildi taka hann aptur“. Ilalldór Bjamason,
fulltrúi Mýramanna, kvaðst vera meðmæltur
1. tl., „en liann væri orðinn efablandinn, hvort
hann ætti að halda honum fram, ef Jón Sig-
urðsson væri honum svo mótfallinn, að hann
ékki vildi takast sendiförina til konungs á