Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Blaðsíða 30

160
HELGAFELL
Litblindur maður Ólitblind kona
<1> <0> <0 <D>
O* ✓ t *
Litblinda er ríkjandi, kynbundinn eiginleiki (svart á
myndinni), er fylgir x-litjiræðinum og getur ]>ví dulizt
í konum, en kemur fram í helming sona ]>eirra. Skýr-
ingarmyndin táknar litblindan mann, eðlilega eygða konu
og fyrsta (Fi) og annan (F2) lið afkomenda ]>eirra ásamt
kynlitþráðum þeirra.
hafa mæður þeirra fært sonum sínum þessa
illu erfðafylgju, enda þótt eiginleikans verði
ekki vart í kvenliðnum. Þessi erfðagalli get-
ur plagað jafnt kóng sem karl og hefur meðal
annars gengið eins og rauður þráður í gegn-
Um konungsættir í Evrópu og má rekja hann
allt til Víktoríu Englandsdrottningar.
Tenging genanna og kortlagning
En snúum okkur nú enn að Morgan, sam-
starfsmönnum hans og bananaflugunni. Þeir
tóku eftir því, að fleiri en einn erfðavísir
virtist fvlgja ákveðnum litþræði. Þar sem
erfðavísarnir voru fleiri en litþræðir hverrar
frumu, var auðsætt, að þeim hlyti að vera
komið fyrir fleirum en einum á hverjum
þræði. Af þessu hlaut að leiða, að ekki væri
óbrigðult það lögmál Mendels um, að genin
erfðust óháð hvort öðru, ef sum þeirra væru
bundin í sama þræði. Og menn höfðu ein-
mitt tekið eftir þessu fyrirbæri áður.
Þeir Bateson og Punnett liöfðu orðið varir
við tvo eiginleika hjá baunum, sem gengu
saman í arf, þannig að sá einstaklingur, sem
fékk annan eiginleikann, hlaut einnig hinn
eiginleikann.
Þegar Morgan fann sama fyrirbrigðið í
bananaflugum sínum, gat hann sér þess til,
að margir erfðavísar eða gen væru tengd
saman á litþráðunum og ennfremur, að styrk-
leiki þessarar tengingar væri undir því kom-
inn, live langt væri á milli genanna í litþræð-
inum. Það hafði einmitt komið í ljós að
sum gen, sem áttu þó að vera á sama
litþræði, gátu slitnað hvort frá öðru og
erfzt sem þau væru aðeins að litlu leyti háð
hvort öðru. Af þessu dró Morgan þá ályktun,
að á hinum löngu litþráðum væri genunum
raðað í sæti líkt og perlum á festi, en þessar
festar gælu slitnað og nýjar tengingar orðið
milli samrænna litþráða. Þetta kallaði hann
crossing over eða víxltengingar. Hugmynd
þessi varð rnjög afdrifarík fyrir erfðafræðina
vegna þess að með auknum athugunum, á hve
tíðar víxltengingar væru milli ákveðinna gena,
var unnt að ákveða, hve langt bil væri raun-
verulega á rnilli þeirra. Það er að segja væru
víxltengingar tíðar, var langt á milli genanna,
væru víxltengingar fáar, var stntt á milli
þeirra. Og milli surnra gena voru víxltenging-
ar svo sjaldgæfar, að þau lilutu að liggja lilið
við hlið á litþráðunum. A þessum grundvelli
var að lokum unnt að kortleggja litþræðina
og staðsetja hin ákveðnu gen á hverjum lit-
þræði. Má til dæmis geta þess, að árið 1944
höfðu þeir Bridges og Brehme kortlagt 537
genasæti á hinum fjórum litþráðum banana-
flugunnar. Fundu þeir 141 á fyrsta litþræði,
228 á hinum næsta, 15ö á þriðja og aðeins
tólf á hinum fjórða. En hinn fyrstnefndi er
x-þráðurinn og allir þeir eiginleikar, sem gen
hans kunna að mynda, eru því kynbundnir.
Bananaflugan er það dýr, sem bezt hefur
verið kortlagt, en maísinn skipar það sæti
meðal jurta. Hvað viðvíkur manninum sjálf-
um, er fátt eitt vitað um afstöðu hinna ein-
stöku gena í litþráðum hans. Þó er mönnum
kunnugt um legu nokkurra þeirra, er liggja
á kynþræðinum, og einnig er vitað um, að
gen fyrir ákveðnum blóðflokki liggur í vissri