Helgafell - 01.05.1953, Qupperneq 8

6
HELGAFELL
Hlutverk listarinnar er orðið svo smátt, að menn trúa því í al-
vöru, að með uppfinningu Ijósmyndavélarinnar sé hennar ekki
lengur þörf. Það á ekki aðeins við um málverkið. Einnig högg-
myndalistin er lögst svo lágt, að menn taka gifsafsteypur af
nöktum kvenlíkama og þykjast með því hafa náð fullkomnun
og endamörkum allrar listar.
Við sjáum því, að einnig þetta tímabil á sín aðgreindu skeið
frjórrar formleitunar, klassisks jafnvægis, ofhlæðis og íburðar og
loks natúralismans, þar sem ekkert er eftir nema gott handverk
og hugmvndasnauð stæling hluta.
Nú veit ég ekki hvort nokkrum dylst, að við erum staddir í
straumbrotum nýrra viðhorfa, í deiglu nýs menningarskeiðs. Til
þess þyrfti meira en aðeins venjulega blindu. Iðnbylting síðustu
aldar, stórfelldar uppfinningar og ný þjóðfélagsviðhorf, sem siglt
hafa í kjölfar þeirra, eru að breyta heiminum á flestum sviðum.
Og við erum staddir mitt í því róti. Með öðrum orðum: Við erum
staddir á nýjum arkaiskum tíma, nýju skeiði formleitunar til sam-
ræmingar og túlkunar á nýjum grundvallarviðhorfum.
Það er skýringin á því, hvers vegna andstæður listarinnar
rísa nú svo hátt, hvers vegna nýlistin er svo sundurleit, hvers
vegna nákvæmasti natúralismi og óhlutbundnasta formtúlkun
geta lifað hlið við hlið, á sama tíma, í sama þjóðfélagi.
Venjulega eru það einungis mismunandi stig sömu listteg-
undar, sem lifa saman. Fullkomnar andstæður mætast aldrei,
nema á því stigi sögunnar, þegar gömul menningarhefð er að
líða undir lok og algjörlega ný að taka við. Og það getur eng-
um dulizt, að í abstraktlist og natúralisma er um algjörar and-
stæður að ræða, ef til vill mestu andstæður listsögunnar fram
til þessa.
Tilraunir nútímalistar til hreinsunar og nýsköpunar hafa þeg-
ar komið fram í mörgum myndum: kúbisma, fútúrisma, súrreal-
isma, naivisma....... en allt er þetta formleitun, fullkomlega
sama eðlis og leitin að nýjum samfélagslegum grunni, sem
næstu aldir munu byggja á. Og það er jafn víst og dagur fylgir
morgni, að slíkar sundurleitar tilraunir til formsköpunar munu
halda áfram þar til þjóðfélagslegu jafnvægi hefur verið náð, í
hvaða mynd sem það kann að verða. Þá munu þær renna í
einn farveg, mynda nýtt klassiskt tímabil, sem hefur reyndar