Tímarit Máls og menningar - 01.12.1953, Blaðsíða 46

156
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
hugasemd þessi virðist að nokkru leyti stafa af því, að guðirnir tveir
eigi sameiginlega fyrirmynd í veruleikanum og séu s. a. s. klofnir út úr
einum manni. (Sbr. frásögn í Lœknaráðsúrskurðum 1951, 6/1951.)
Þessvegna er sérstök ástæða fyrir höf. að gera sér breytingu sína Ijósa,
og láta ekki „veruleikann“ trufla sig. Annars er tilefnislaust að rekja
nánar þetta samband milli sögupersóna og „fyrirmynda” þeirra. Það
kemur brátt í ljós, að skáldið hefur hér eins og alltaf sveigt veruleikann
inn undir eiginlögmál sögu sinnar. „Guðirnir“ eru gott dæmi þess,
hvernig viss veruleikaatriði setja hugmyndaflug skáldsins af stað, en
sogast smátt og smátt inn í hinn nýja veruleika sögunnar og taka á sig
allskonar breytingar í samræmi við hina listrænu heild. Á einum stað í
G er talað um innbrot, þar sem þjófurinn hefur skilið eftir „nokkrar
línur á miða undirritaðar Jesús Kr.“ (10). Þarna er eitt atriði úr sögu
„guðanna“, sem skáldið hefur skrifað hjá sér úr veruleikanum (sbr.
Lœhiaráðsúrskurði), þegar hann fór fyrst að vinna að sögu sinni; en
hann hefur ekki fundið ástæðu til að halda því.
I G er minnzt á heimboð hjá „rómantiska snillíngnum“; hann held-
ur sjálfur „ræðu, fer með kvæði syngur grætur og brýtur flygilinn með
sleggju“ (17). En í A er heill kafli, sá tólfti (bls. 135—46), er lýsir
veizlunni hjá honum á 18 ára afmæli hans. Veizlan er haldin í vöru-
skemmu á Seltjarnarnesi (en samkvæmt sama handritinu á orgelkenn-
arinn heima í kjallara á Grímsstaðaholti; sjá bls. 28—29). Þar eru yfir-
leitt engin húsgögn nema flygill, en á honum liggur sleggja. A gólfinu
eru hundrað drepnir minkar, hausar þeirra skornir af. I einu horninu
sitja fjórir drengir innan við fermingu og reykja vindlinga með svarta-
dauða fyrir framan sig. Þeir spila hættuspil og eru alblóðugir á hönd-
unum; Ugla verður mjög hissa, þegar hún uppgötvar, að einn þeirra
er sá litli feiti í húsinu, þar sem hún vinnur. Rómantiski snillingurinn
býður hverjum hinna fyrstkomnu eina sardínudós, einn naglbít og eitt
hárnet; hann segir þeim, að sardínurnar séu tíu ára gamlar. Guðinn
Briljantín kemur með saltfiskinn og ekur inn barnavagni sínum, en litlu
tvíburarnir verða dálitla stund miðdepill samkvæmisins. Minkaskrokk-
ar og -hausar eru fjarlægðir athugasemdalaust, en í staðinn er naglbít-
um og hárnetum stráð um allt gólfið. Allir fá sér tíu tuttugu hárnet á
höfuðið og naglbít í hverja hönd. Afmælisbarnið klífur upp á flygilinn
og flytur ræðu, er ég tek hér upp í útdrætti: