Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Side 57

SkilyrSi til jjölbreytilegra hajrannsókna
þjóðahafrannsóknaráðsins og voru 9 skip í leiðangrinum. Gerðar voru margs-
konar mælingar á efnum sjávar, hitastigi og straumhraða. Með þessum um-
fangsmiklu athugunum tókst að ákveða með sæmilegri nákvæmni bæði víð-
áttu og magn hins kakla botnsjávar, sem streymir úr Norðurhafi í Atlants-
haf yfir neðansjávarhrygginn milli Islands og Færeyja og straumhraðann á
ýmsum stöðum. Um niðurstöðurnar hafa verið skrifaðar nokkrar ritgerðir
sem birtast í sérstöku safnriti, sem nú er í prentun. Á ég þar eina ritgerð,
sem fjallar um hlutdeild svokallaðs „norðuríslenzks vetrarsjávar“ í djúp-
rennslinu yfir íslands—Færeyja hrygginn.
Haustið 1963 og aftur haustið 1965 unnu íslendingar og Norðmenn að
sameiginlegum eðlis- og efnafræðilegum hafrannsóknum í Grænlandssundi.
Var ég hvatamaður að þessum rannsóknum, og á svo að heita að ég liafi
skipulagt þær. Var aðaláherzla lögð á beinar straunnnælingar, athuganir á
hitadreifingu og efnarannsóknir á djúpsjónum, sem streymir suður í Atlants-
haf yfir neðansjávarhrygginn milli Vestfjarða og Grænlands. Af okkar Is-
lendinga liálfu höfum við dr. Svend Aage Malmherg, starfsbróðir minn,
unnið að þessum rannsóknum, en af hálfu Norðmanna haffræðingar við
Jarðeðlisfræðistofnunina í Bergen. Sjálfur hef ég mestan áhuga á efnasam-
setningu djúpsjávarins á þessu svæði, einkum magni ýmissa snefilefna. Gögn
þau sem ég hef nú undir höndum benda til þess, að af kísilmagni og súrefnis-
magni megi ráða, við hvaða aðstæður og jafnvel á hvaða árstíma djúpsjór-
inn er myndaður. Vonast ég til að ganga frá ritgerð til prentunar um þetta
efni síðar á þessu ári.
Undanfarin tvö sumur hef ég gert allvíðtækar rannsóknir á næringarsöltum
sjávar á svæðunum vestan og norðan íslands og haft þar ágæta samvinnu við
frú Þórunni Þórðardóttur, magister, sem stundar rannsóknir á plöntusvifi
og framleiðslugetu sjávar. Nú í vetur höfum við byrjað sérstakar rannsóknir
á hafsvæðinu hér suðvestanlands. Ætlunin er að kanna ýtarlega og á kerfis-
bundinn hátt hina ýmsu þætti umhverfisins, bæði þá líffræðilegu og einnig
hinar er lúta að eðlisástandi sjávar og fylgja eftir breytingum á ástandinu eftir
árstíðum. Til þess að slíkar athuganir nái tilætluðum árangri, þarf að endur-
taka þær með stuttu millibili. Síðan í byrjun febrúar höfum við farið fjórar
yfirferðir um svæðið og sú fimmta verður farin í lok apríl. Vonumst við
til að geta haldið þessum athugunum áfram a. m. k. eitt til tvö ár.
Loks er þess að geta, að Surtseyjargosið varð kærkomið tilefni til að rann-
saka upplausn efna i hafinu af völdum eldgosa. Fylgdumst við með ástandi
151