Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Qupperneq 62

Tímarit Máls og menningar
Þú vilt láta leggja meiri áherzlu á grundvaUarrannsóknir?
Já. Ef við eigum ekki í framtíðinni að dragast langt aftur úr öðrum þjóð-
um verðum við að efla þær til stórra muna frá því sem nú er. 011 skammsýni
í því efni mun hefna sín síðar. Við Islendingar getum ekki verið svo lítil-
þægir, að við Iátum öðrum þjóðum eftir að gera undirstöðurannsóknir fyrir
okkur, og staðhættir okkar skapa sérstök vandamál sem niðurstöður annarra
eiga ekki ávallt við. Og það virðist oft gleymast, að það eru einmitt hrein-
vísindalegar rannsóknir, sem lagt hafa grundvöllinn að flestum ef ekki öllum
tækniframförum.
Frá sjónarmiði íslenzks sjávarútvegs eru því undirstöðurannsóknir í haf-
fræði nauðsynlegar. Mér vitanlega kunnum við fá svör við því, hvers vegna
sumir árgangar fiskistofnanna eru veikir en aðrir sterkir, né getum við skýrt
nema að litlu leyti hvaða ytri skilyrði valda mismunandi hrygningar- og
fæðugöngum. Fullnægjandi svör við slíkum spurningum fást sennilega seint,
en að mínum dómi er líklegasta leiðin sú að kanna ýtarlega og á skipulagðan
hátt hina ýmsu þætti umhverfisins, hæði þá líffræðilegu og einnig hina er
lúta að eðli og ástandi sjávar.
í öðru lagi á það að vera okkur metnaðarmál og er raunar siðferðileg
skylda okkar að auka þekkingu okkar á íslenzkri náttúru, en ég lít svo á að
íslenzkt landgrunn og íslenzk hafsvæði séu óaðskiljanlegir hlutar hennar.
Hefur lsland sérslöðu varðandi hafrannsóknir?
Já. ísland er úthafseyja á mörkum gerólíkra sjógerða, eða eins og skáldið
sagði: „föðmuð af ylstraum á eina hlið, á aðra af sæfrerans harðleikna
taki“. Hér nær ómengaður úthafssjórinn að heita má upp í landsteina, og
við „hæjardyr“ okkar, þ. e. um Grænlandssund, er aðalútstreymi norður-
hafa. Skilyrði til fjölhreytilegra hafrannsókna eru því sérlega góð hér við
land.
Má é.g spyrja hver tengsl eru milli jarðfræði og liaffrœði? Eiga þessar
jrœðigreinir ekki margt sameiginlegt og ber ekki að skipa þeim líkan sess?
Jarðfræði og haffræði eru skyldar greinar. Sú fyrrnefnda lýtur einkum að
rannsóknum á hinum fasta hluta jarðar, sú síðarnefnda að hinum „fljótandi“
hluta sem þekur nálega % af yfirborði jarðar. Jarðfræði (sem skiptist í
ýmsar undirgreinar), eðlis- og efnafræðileg haffræði ásamt veðurfræði eru
oft nefndar einu nafni jarðvísindi, og erlendis eru víða rannsóknastofnanir
156