Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Síða 122

Tímarit Máls og mcnningar
væntanlegt í öðru bindi. Verkið hefur áður
verið prentað í einni bók með nafninu
Frá 17. mai til 9. april. Varð hún brátt
vinsæl sem handbók, ekki sízt í æðri skól-
um og háskólum í Noregi. Höfundur er
látinn fyrir allmörgum árum, og hafa tveir
sagnfræðingar gert nokkurar lagfæringar á
ritinu. (Det norske samlaget, nýnorska, ób.
kr. 12,50).
Lítið kver, sem segir örlagaríka sögu,
nefnist 9. april 1940, Dagen og forspillet.
Ilöfundur er John Midgaard, og kom hókin
fyrst út 1960, en birtist nú í smábókaflokki
(Aschehougs Fontenebpker, 123 bls., heft.
kr. 6,50). Fátt eitt er sagt frá sjálfri innrás
Þjóðverja og vörn Norðmanna, — t. d.
ekki nefndur svo mikill atburður sem sá
var, þegar norskar fallbyssuskyttur í Ósk-
arsborgarvirki við Óslóarfjörð sökktu
„Iiliicher", nýjasta og mesta herskipi Þjóð-
verja á siglingu inn fjörðinn í lýsingu 9.
apríl. A skipinu varð engum vörnum við
komið, og liggur það á fjarðarbotni og í
því lík meira en 2000 manna (að því er
sagt er), og voru þeirra á meðal mörg
hundruð lögreglumanna (Gestapo o. fl.) og
átti þeirra hlutverk að hafa verið að taka
liöndum ríkisstjórn, konung og þingmenn.
En klukkan hálf-átta þennan morgun hclt
konungur með fjölskyldu sína, ríkisstjórn-
in og flestir þingmenn ásamt embættis-
mönnum og starfsliði þingsins með járn-
brautarlest til Hamars og síðar um daginn
til Elverum. Hambro stórþingsforseti hafði
með snarræði og öruggri stjómsemi komið
því til leiðar um nóttina að þessar ráð-
stafanir yrðu gjörðar. I bókinni eru at-
burðirnir raktir næstum hverja klukku-
stund 8.—9. apríl að því er varðar við-
brögð ríkisstjórnar og þings. Það er furðu-
leg og ótrúleg saga, og fær Koht, sem þá
var utanríkisráðherra, heldur harða útreið
sökum andvaraleysis síns og síðan ráðleys-
is, þegar árásin dundi yfir. Höfundur er
heimildavandur og hlutlægur, skýr og út-
úrdúralaus, og lætur helzt verk og orð
höfuðpersónanna tala.
Höfuðpersóna næstu bókar er nátengd
þeirri síðastnefndu og er getið ]>ar nokkur-
um sinnum. Þessi maður var Vidkun Quis-
ling, sem kvöldið 9. apríl hafði látið
norska ríkisútvarpið tilkynna að hann hefði
sett á stofn nýja ríkisstjórn og fyrirskipað
stöðvun boðaðrar hervæðingar í Noregi.
Höfundur bókarinnar er Benjamin Vogt,
og liefur hann sjálfur þekkt Quisling á
yngri árum. Hann gerir rækilega grein
fyrir uppruna Quislings og ferli. Mannlýs-
ingin er mjög athyglisverð og sannfærandi.
Ekki leggur Vogt jafnmikið upp úr þætti
Quislings í aðdraganda innrásarinnar sem
Midgaard. (Aschehoug, 182 bls., lnindin
kr. 34,50, heft kr. 26,50).
Næstu tvær bækur segja frá ógnarlegum
og átakanlegum atburðum f sögu hernáms-
áranna, og eru þó mjög ólíkar. Allmargar
slíkar bækur hafa komið út eftir stríð,
sennilega nokkurar á hverju ári, enda er
efnið ótæmandi. Önnur lieitir Operasjon
miiskedunder og er eftir Kanadamanninn
Stephen Schofield, en þýðandinn er Svein
Blindheim, herforingi í norska hernum.
(Gyldendal N. F., 170 bls., lieft 21 kr.).
Atburðurinn var sá að í september 1942
var tólf hermönnum úr brezka hernum (9
Bretar, einn Kanadamaður og tveir Norð-
menn) komið í land í firði í Norður-Nor-
egi. Muskedunder var dulnefni þessarar
hernaðaraðgerðar, og var tilgangurinn að
eyðileggja raforkustöð, sem framleiddi raf-
orku handa ál- eða alúmínverksmiðju. Að
loknu því verki flýðu árásarmennirnir í
áttina til landamæranna. Fjórir sluppu,
einn dó af sárum, og sjö voru seinna myrtir
í þýzku fangelsi eftir skipun frá Hitler.
Hin bókin heitir Det st0rste spillet, og er
höfundiirinn Per Ifansson, sem áður er
kunnur fyrir liók sína um þá Morset-feðga
216