Tímarit Máls og menningar - 01.06.1966, Page 124

Tímarit Máls og menningar
I þeirri bók, sem hér átti að verða aðal-
nmræðuefnið, eru prentuð tvö helztu rit-
verk hennar, skáldsagan Amtmannens
dptre og endurminningarnar I de lange
nætter. Skáldsagan er sú fyrsta í norskum
hókmenntum, sem er beinlínis skrifuð í
þeim tilgangi að vera áróðursrit. Það þótti
mikið hneyksli þá, en þær urðu margar
síðar. Höfuðáhugamál höfundarins var að
rétta hlut kvenna í þjóðfélaginu, halda
fram rétti þeirra til sjálfsákvörðunar, ekki
sízt í giftingarmálum. Sagan er að mörgu
leyti ófullkomið listaverk, en liún hafði
geysimikil áhrif; varð uppliaf kvenfrelsis-
hreyfingar í Noregi. Norskar konur þökk-
uðu Camillu Collett löngu seinna með því
að láta gera af henni höggmynd, sem stend-
ur í hallargarðinum í Osló, og var hún
fyrsta norska konan, sem var sýndur slíkur
lteiður.
Minningahókin, I de lange nætter, er
merkilegur spegill sinnar aldar og ekki
sízt fyrir þær myndir, sem þar eru dregnar
upp af þeim feðgum, Nicolai og Henrik
Wergeland. Umfram allt eru þær þó eintal
sálar, þroskaðrar konu, sem lítur angurvær
yfir horfna tíð, minnist margra hluta og
atvika hæði Ijúfra og sárra, úr sínu lífi
eða samferðamanna. (Gyldendal N. F.,
smábókahrot, önnur prentun 1965, 384 hls.,
kr. 12,50).
Næsta hók er einnig minningabók; höf-
undurinn er Marie Hamsun, kona skálds-
ins. Bókin kom fyrst út 1953 og hefur verið
metsölubók árum saman. (Aschehoug, 7.
útg., smáhókahrot, 302 bls., kr. 11,50).
Bókin hefur verið kölluð snilldarverk og
ekki verður um það deilt að hún er mjög
vel skrifuð. Marie Hamsun hafði verið
kennslukona og síðar leikkona áður en hún
giftist Hamsun, 28 ára gömul. Hún varð
síðar kunnur bamabókahöfundur. Höfuð-
gildi ævisögttnnar er auðvitað lýsing henn-
ar á Knut Hamsun, og er hirlur í henni
fjöldi sendihréfa, sem fóru þeirra á milli.
Mörg eru þannig að ýmsir hefðu hikað
við að leyfa hirtingu fyrr en eftir sinn dag.
I þessu samhandi er vert að nefna lítið
safn blaðagreina eftir Knut Hamsun frá
árunum 1889—1928. Francis Bull setti
þetta úrval saman. (Gyldendal N. F., smá-
bókahrot, 150 bls., 10 kr.). Greinasafnið
kom í upphafi út á áttræðisafmæli Ham-
suns árið 1939. Þarna eru löngu frægar
greinar eins og Bondekulluren, sem að
formi til er hréf til Jóhannesar V. Jensens
í tilefni af hók lians Den ny Verden, —
eða þá Ærer de Unge, sem olli miklu
hneyksli á sínum tíma. Nahohyen frá 1917
er hrein perla og varla unnt að velja hetra
dæmi um stílsnilld meistarans. Gaman er
að greinarkorninu Gamle Digtere og unge
(frá 1904). Tilefnið var prentun nokkurra
sendibréfa frá llisen. Gerir hann þar óspart
gys að þeim sið lesenda og leikhússgesta
að trúa að hvert einasta orð og uppátæki
í leikritum Ihsens feli í sér djúpskyggna
vizku, sem menn verði að basla við að
skilja eða sitja ella og bölva heimsku
sinni. Ilann tekur sem dæmi einn hlut í
„Pétri Gaut“, „den íremmede passager",
sem atkvæð'amesti gagnrýnandi í Danmörku
hafði sagt að ætti að merkja „Begrebet
Angst“. Þessum skilningi mótmælir Ibsen
harðlega í einu hréfi sínu til Bjprnstjerne
Bjprnson. En segir eins og lil skýringar:
„Jeg smurte Scenen ind som en Kaprice."
Síðasta í þessum flokki skal nefna nýja
endurminningabók eftir þá ágætu skáld-
konu, Inger Hagerup. Bókin heitir Det
kommer en pike gáende (Aschehoug, 104
bls., heft 15 kr.). Þetta eru raunar hernsku-
minningar einar, því að hókinni lýkur á
því er hún yrkir sitt fyrsta ástarljóð á
fermingaraldri, og horfir á eftir blaðinu
samankuðluðu inn í kolaofninn úr hendi
kennarans, sem hafði staðið hana að þessu
verki í kennshistund. Móðir hennar varð
218