Tímarit Máls og menningar - 01.12.1967, Blaðsíða 109

febrúar 1967, birtir hann þá kenningu sem
treysta má, „nýstárlega kenningu“ eins og
hann segir sjálfur, sem hefur þann kost aS
leggja áherzlu á þaS „sem óumbreytanlegt
er“ og hefur aS aSalniSurstöSu aS „mann-
kyniS er, — þvi miSur — eins og þaS er“.
Nú er rök/œrslan ekki losaraleg og vist
ekki gert ,„alltof mikiS úr einstökum atriS-
um“, enda getur hin „nýstárlega kenning",
sem höfundur Reykjavíkurbréfa hefur sótt
í þýzkt blaS og í dýrafrœSi, bœSi þjónaS
sem sálarfrœSi og þjóSfélagsfrœSi:]
Þegar talað er um hinar öru breytingar,
er einnig hollt að minnast þess, sem óum-
breytanlegt er. í þýzku blaði er sagt frá
rannsóknum, sem nýlega er lokið á hegðun
manna og viðbrögðum gegn ýmsum ytri at-
vikum. Blaðið segir:
„Hvað kemur okkur til að hlæja, þegar
okkur er skemmt? Hvernig vitum við
hvernig við eigum að bregðast við, þegar
við verðum hræddir? Hvar lærum við
hvernig við eigum að iáta uppi óánægju
okkar? Og hver æfir okkur í listinni að
láta uppi, að við séum ástfangnir? Hið
einfalda svar er, að þessa kunnáttu öðlumst
við ekki úr neinni utanaðkomandi upp-
sprettu. Þetta eru allt meðfæddir mann-
legir eiginleikar."
Þessi kenning er sögð staðfest af rann-
sóknum tveggja þýzkra vísindamanna, sem
ferðast hafa víðsvegar um heim, bæði með-
al menntaðra þjóða og ómenntaðra, þró-
aðra og vanþróaðra, og telja þeir, að svo
margt sé sameiginlegt meðal þessara ólíku
þjóða, að upphaf þeirra hljóti að vera hið
sama. „Þeir fundu, að allar þjóðir, hvort
sem þær voru komnar langt í menningu
eða enn á frumstigi, beita sömu svipbrigð-
um til að láta uppi margvíslegar tilfinn-
ingar, svo sem samúð eða andúð, ánægju,
kunnugleik árásarhug eða kvíða.
Veraldarvanar Parísardömur „flirta“ á
Ú rklippur
nákvæmlega sama veg og brjóstaberar
stúlkur frá Samoa. „Elegantar" japanskar
frúr senda í öllum smáatriðum augnagotur
með sama hætti og óbreyttar svertingja-
stelpur frá Afríku.“
Hér sannast enn, að skáldin sjá oft í
sviphending það, sem vísindamennirnir
síðan sanna með löngum rannsóknum, því
að mörg ár eru síðan Tómas Guðmundsson
lýsti því:
„Hve hjörtum mannanna svipar saman
í Súdan og Grímsnesinu."
Hinir þýzku vísindamenn, sem þessar
rannsóknir gerðu, eru nánir samstarfsmenn
Austurríkismanns að nafni Konrad Lorenz
sem ritað hefur bók, er á sl. ári kom út
í enskri þýðingu og nefndist þar „On ag-
gression" „Um árás“ og vakti mjög mikla
athygli í hinum enskumælandi heimi: kafli
eða kaflar úr henni birtust raunar í Les-
bók Morgunblaðsins á sínum tíma. Lorenz
þessi er þekktur náttúrufræðingur og hefur
ritað fleiri bækur, þar á meðal eina, sem
komið hefur út á íslenzku árið 1953 í
þýðingu dr. Símons Jóhanns Ágústssonar
og nefndist á íslenzku „Talað við dýrin“.
Lorenz er eindreginn fylgismaður þróunar-
kenningar Danvins og færir í þessari síð-
ustu bók sinni mjög sterk rök að líkingu
manna og dýra. Hann telur fjórar frum-
hvatir sameiginlegar flestum lifandi verum
sem sé næringarþörf, kynhvöt, ótta og
árásarhneigð. Allar hafi þessar hvatir þró-
ast frá örófi vetra; enda hver haft sínu
ákveðna verkefni að gegna, svo að líf hefði
ekki haldizt, ef þær hefðu ekki verið fyrir
hendi. Árásarhneigðin, sem sé sameiginleg
mönnum og a. m. k. mörgum dýrum sé því
til orðin af nauðsyn og að því leyti ekki
ill frá upphafi, þó að hún geti leitt til
mikils ófarnaðar. En einmitt af því, að
hún sé meðfædd þörf eða hvöt, þá sé við-
íangsefnið að beina henni í rétta átt, svo
að sá kraftur sem í henni hrýzt út, verði
411