Tímarit Máls og menningar - 01.12.1970, Síða 31

Georg Lukács og hnignun raunsceisins
hauer, Kierkegaard, Nietzsche, Dilthey, Simmel, Weber, Spengler, Heidegger,
Jaspers o. fl. Um leið er hann að sjálfsögðu að gera upp reikningana við sína
eigin fortíð.
Saga uppreisnarinnar 1956 verður ekki sögð hér, en hún setti punkt aftan-
við frekari afskipti Lukácsar af opinberum málum. Hann var menntamála-
ráðherra í nokkra daga í stjórn Imre Nagys, en sagði af sér þegar stjórnin
hugðist segja Ungverjaland úr Varsjárbandalaginu. í útvarpsræðu sem Luk-
ács hélt þegar uppreisnin stóð sem hæst segir meðal annars: „Við viljum
ekki reisa sósíalismann á engu, og við viljum heldur ekki flytja hann inní
landið einsog hverja aðra vöru. Það sem við viljum er að ungverska þjóðin
skapi sósíalíska menningu á lífrænan hátt og með langvinnu, sæmdarríku og
árangursmiklu starfi, menningu sem sé samboðin rismikilli fortíð ungversku
þjóðarinnar og geti, sem sósíalísk menning, víkkað og dýpkað menningarlífið
yfirleitt.“
Þegar Sovétríkin höfðu kæft byltinguna voru forystumenn uppreisnar-
stjórnarinnar fluttir til Rúmeníu. Nagy var drepinn, en Lukács settur í varð-
hald. Vorið 1957 fékk hann þó að snúa aftur til Búdapestar og halda ritstörf-
um sínum áfram. Hann neitaði að endurskoða afstöðu sína, og aftur risu
nokkrir menningarlegir æðstuprestar uppá afturfæturna og helltu sér yfir
hann, jafnt fyrir gamlar „syndir“ sem nýjar. Hann vann að sínu, og 1958
kom út í Vestur-Þýzkalandi „Wider den missverstandenen Realismus“ (sú
bók er reyndar skrifuð fyrr), og 1963 fyrsti hlutinn af „Asthetik“ hans, „Die
Eigenart des Ásthetischen“, tvö þykk bindi, og 1967 „Uber die Besonderheit
als Kategorie der Ásthetik“. Auk seinni hluta estetíkurinnar vinnur Lukács nú
að verki um marxistíska siðfræði og öðru sem ber heitið „Zur Ontologie des
gesellschaftlichen Seins“.
Það eru ömurleg örlög fyrir mann einsog Lukács, sem er sér bersýnilega
meðvitandi um mikilvægi verka sinna fyrir marxismann og þá ekki sízt fyrir
marxistíska estetík, að skoðanir hans skuli jafnilla séðar og raun ber vitni
í þeim hluta heimsins sem hann — vel að merkja ekki ég — bindur mestar
pólitískar vonir við. Hjá miklum þorra fólks fyrir austan tjald (utan Ung-
verjalands) mun hann óþekktur með öllu. Og þeir sem við hann kannast hafa
ekki aðgang nema að litlum hluta þess sem hann hefur skrifað. Mér vitanlega
hefur ekkert komið út eftir hann í Austur-Þýzkalandi eftir 1956, og ekkert í
Sovétríkjunum eftir stríð.
221