Tímarit Máls og menningar - 01.12.1970, Side 48

Tímarit Máls og menningar
kapítalismans? Ég held að allir sósíalistar geti verið sammála um að við
sósíalíska byltingu og afnám eignarréttarins skapist möguleikar til að vinna
bug á helztu forsendum firringarinnar. Hún hverfur alls ekki sjálfkrafa við
valdatöku verkalýðsstéttarinnar einsog sumir virðast reyna að telja sér trú um.
Á meðan til er verkaskipting, markaður og ríkisvald er firringin ekki úr sög-
unni. Það getur tekið margar aldir fyrir árangursríka byltingu, þ. e. þá sem
strandar ekki í skriffinnsku, flokksræði, ríkiskapítalisma og heimsvalda-
stefnu, að afnema hana með öllu eða því sem næst. Þeir eru ófáir sem halda
því fram að það verði aldrei fullkomlega hægt að vinna bug á henni. Það má
einu gilda. Aðalatriðið er ekki að reyna að ímynda sér útópískt ástand þar
sem firringin er aðeins endurminning á gulnuðum blöðum. Það sem mestu
máli skiptir er að gera sér grein fyrir henni einsog hún er nú í dag og mögu-
leikum á „niðurskurði“ hennar eftir valdatöku verkalýðsins.
b
Hér verður stuttlega gerð grein fyrir því sem Lukács o. fl. eiga við með yfir-
breiðslu (Apologetik).
Kapítalisminn hvílir á arðráni, valdbeitingu og ójafnrétti. Kapítalisminn
hvílir auk þess á sandi, á ósættanlegum andstæðum (móthverfum). Sú stétt
sem lifir af því að selja vinnuafl sitt mun alltaf hafa annarra grundvallarhags-
muna að gæta en sú sem lifir á eignum sínum og vinnu hinna. Einkaeign á
framleiðslutækjunum er í andstöðu við samfélagslega vinnu framleiðsluafl-
anna. Krafan um hámarksafköst með sem minnstum tilkostnaði getur aldrei
fullkomlega samrýmzt kröfunni um hámarksneyzlu. Upphleðsla auðmagnsins
lendir í andstöðu við mettun markaðsins og takmarkaða möguleika til gróða-
vænlegrar fj árfestingar. Heimsvaldastefnan rekur sig á, ef ekki andspyrnu
hinna kúguðu þjóða, þá takmarkanir heimsins. Og fleiri.
Yfir þetta reynir borgarastéttin að breiða með hugmyndafræði sinni. Og
hugmyndafræði er öll þau andlegu tæki sem sérhver stétt notar til að verja
með hagsmuni sína í víðustu merkingu. Því meir sem ríkjandi stétt á í vök
að verjast, því víðtækari verður hugmyndafræði hennar og fjarlægari sann-
leikanum. En upphaflega var hugmyndafræði hennar hugmyndafræði kúg-
aðrar stéttar sem hafði allan hag af því að draga sannleikann frammí dags-
ljósið og leyna ekki kjarna allra mála. Breytingin á sér stað um leið og kúguð
stétt verður ríkjandi og byrjar að kúga aðrar stéttir. Á hnignunarskeiði sínu
hefur borgarastéttin hag af því að leyna fyrir sjálfri sér og verkalýðsstéttinni
238