Tímarit Máls og menningar - 01.12.1970, Qupperneq 130

Tímarit Máls og menningar
brjósti glæstar vonir um eflingu íslenzks þjóðernisflokks, en til þess að þær
vonir mættu verða að veruleika, taldi hann brýna þörf á útgáfu íslenzks blaðs
til stuðnings málstaðnum. Ekki taldi Benedikt þó vænlegt til árangurs, að hið
nýja blað yrði prentað í Landsprentsmiðjunni, sem stjórnin réð. Þess vegna
afréð hann að reyna að fá sína eigin prentsmiðju að Elliðavatni. Réð Bene-
dikt þá Jón Ólafsson til sín, og átti hann að vera ritstjóri við hið nýja blað
og einkakennari barna Benedikts.3
Ekki veittist þeim félögum auðvelt að útvega nauðsynlegan útbúnað til
prentsmiðjurekstursins, né heldur lágu prentsmiðjuleyfi á lausu. Svo fór, að
Benedikt fékk prentþröng, sem Magnús Arnason trésmiður í Reykjavík hafði
smíðað úr eik, en Sigurður Jónsson járnsmiður hafði bætt í þeim hlutum,
sem úr járni voru.4 Enn vantaði þó, auk prentsmiðjuleyfisins, ýmislegt, sem
til prentunar þurfti, meðal annars bæði stíl og svertu.5
Fór Benedikt utan um haustið 1871 m. a. til þess að kaupa þessi prenttæki
svo og til þess að reyna að útvega prentsmiðjuleyfi. Komu prenttækin heim
um vorið 1872, en ekki fylgdi leyfi til prentunar. Var prentsmiðjan sett sam-
an á Elliðavatni og stóð þar ónotuð, unz Jóni Olafssyni fór að leiðast þófið
og hóf prentun. Fyrst prentaði Jón kvæði eftir sjálfan sig á nýnorsku, sem
nefndist „Til det norske dampskib Jón Sigurðsson“ og var ort í tilefni af komu
þessa skips Norska samlagsins í Björgvin til íslands. Síðan prentaði Jón fyrsta
upplag af fyrirhuguðu tímariti, sem hét Smávegis. Smávegis er 8 bls. að stærð
og hafði að flytja kvæði, söngleik og smáfrásagnir í gamansömum tón. Á titil-
blaði ritsins segir, að það eigi að koma út „þá er vel viðrar“. Á öftustu síðu
segir, að það sé útgefið hjá Jóni Ólafssyni á Elliðavatni og prentað af I.
Ingimundarsyni í prentsmiðju Benedikts Sveinssonar. En Smávegis þurfti
ekki að kemba hærurnar. Þegar vart varð við þetta Elliðavatnsprent í Reykja-
vík, brugðu yfirvöldin skjótt við. Sýslumaðurinn í Gullbringu- og Kjósar-
sýslu hélt að Elliðavatni, gerði upptækt það, sem hann náði í af Smávegis og
hinu prentaða kvæði Jóns, og innsiglaði prenttækin. Ekki fórst sýslumanni
verkið þó betur úr hendi en svo, að Jóni Ólafssyni tókst að smeygja innsiglis-
bandinu af prenttækjunum og prenta annað upplag af Smávegis í stað þess,
sem gert var upptækt. Alls komu úr 44 eintök af fyrra upplaginu,0 en engar
heimildir hef ég fyrir því, hve stórt seinna upplagið var.
Af prentsmiðjunni á Elliðavatni er annars það að segja, að Benedikt fékk
aldrei prentsmiðjuleyfi, enda hafði Jón Ólafsson komið í veg fyrir það með
þessu uppátæki sínu, hafi nokkurn tíma verið von til þess, að það fengist. Var
prentsmiðjan því aldrei notuð eftir þetta,7 en Jón var dæmdur í 100 rd. sekt.
320