Tímarit Máls og menningar - 01.12.1970, Qupperneq 131

Upphaf prentlistar á Auslurlandi
En Jón Ólafsson var ekki af baki dottinn, og í árslok 1872 hóf hann útgáfu
nýs blaðs, sem bar nafnið Göngu-Hrólfur. í fyrstu bar ekki á neinu óeðlilegu
í sambandi við blaðið, þótt það dyldist engum, að það var boðberi róttækra
skoðana og flutti persónulegar skoðanir Jóns Ólafssonar. Raunar kom þetta
nógu greinilega fram á blaðhaus hvers einstaks tölublaðs, en þar var jafnan
ritað, líkt og til áminningar „þar sem við ekkert er að stríða, er ekki neinn
sigur að fá.“
íslenzkum þjóðfrelsismönnum hafði löngum verið stofnun landshöfðingj a-
embættisins mikill þyrnir í augum, og þann 1. apríl 1873, daginn sem lands-
höfðingi tók við embætti, varð hið svonefnda landshöfðingjahneyksli. Það
hefur að vísu aldrei verið sannað, að Jón Ólafsson hafi dregið dauða hrafn-
inn að húni á fánastöng landshöfðingja, en í 10. tbl. Göngu-Hrólfs, sem út
kom 26. apríl, birtist grein, sem tók af allan vafa um það, hverjum hann fylgdi
að málum, hafi nokkur efazt um það. Greinin, sem ber yfirskriftina „Lands-
höfðingja-hneikslið“, hefst með þessum orðum: „Hvaðan er landshöfðingja-
hneikslið komið? — Svar: frá stjórninni. — Sönnun: hefði stjórnin ekki
skrúfað uppá okkr þessum landshöfðingja, þá — ja, þá hefði hér ekkert lands-
höfðingja-hneiksli komið. En nú er það skeð. Gamlir og ungir rófu-veifandi
embættis-lúðrarar, þessi in diggu dírin, henda „þénustusamlega“ á lofti hvern
þann hráka, er framgengr af innar hneiksluðu tignar munni útifir þá, er
hneiksluninni hafa valdið; allir oddborgarar bæarins eru orðnir spönn lengri
milli nefs og höku af „réttferðugri forundran“, og fregnin um þetta flígr
einsog eldr í sinu útum allar sveitir ...“
Hér er fast að orði kveðið og Jón Ólafsson ósvífnari en nokkru sinni fyrr,
enda hófust yfirvöldin þegar handa og stöðvuðu útgáfu Göngu-Hrólfs. Ekki
tókst að koma Jóni Ólafssyni í klær réttvísinnar í þetta skipti, öðru sinni varð
hann fyrri til og stökk úr landi, nú vestur um haf.
Nú var Jón orðinn útlægur öðru sinni aðeins tuttugu og þriggja ára gam-
all, og hefði sennilega flestum venjulegum mönnum verið nóg boðið og þeir
reynt að byggja staðfastlega upp ráð sitt í nýja heiminum. En Jón Ólafsson
var enginn venjulegur maður. A þessum árum var töluvert farið að bera á
Vesturheimsferðum Islendinga, en mörgum þeirra féll illa að geta ekki mynd-
að sérstaka íslenzka nýlendu. Árið 1867 höfðu Bandaríkj amenn keypt Alaska
af Rússum, en hins vegar var enn lítill straumur fólks þangað, er hér var kom-
ið sögu.
Þá var það, að Jón Ólafsson fékk þá hugmynd, að Alaska hlyti að vera eink-
ar hentugt til stofnunar íslenzkrar nýlendu. Með sínum mikla sannfæringar-
21 TMM
321