Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Síða 25

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Síða 25
IJm byltingaróþreyju að gagnrýni á lagaheimspeki Hegels (1844) — í því verki er einnig að finna hinar fyrstu flasfengnu og óhóflega bjartsýnu framtíðarspár, sprottnar af byltingaróþreyju, sem eru að sönnu miklum mun tíðari í ritum anarkista en marxista, en eru þó meira en nógu algengar þar líka. Marx segir þar að á næstunni muni koma til byltingar í Þýzkalandi, ekki bara pólitískrar bylt- ingar eða stjórnarskipta sem ekki haggi við undirstöðum þjóðfélagsbygg- ingarinnar, heldur róttækrar byltingar sem hafi í för með sér frelsi allra manna, þ. e. kommúnisma. Fjórum árum seinna er sama framtíðarspá orðuð á þá leið í Kommúnistaávarpinu að hin borgaralega bylting sem standi fyrir dyrum í Þýzkalandi geti ekki orðið annað en „beinn undanfari öreigalýðs- byltingar“. Við vitum hvernig fór. Og við sjáum að óskhyggjan getur ekki aðeins af sér guð og ódauðleika. Jafnvel menn sem eru jafn frábitnir trú á yfirnáttúrlega hluti og Marx var geta orðið óskhyggjunni svo rækilega að bráð að þeir sjái Fyrirheitna landið eins og í hillingum yfir hrj ósturmelum sögunnar, sjái heil tímabil í þróun þjóðfélagsins líða hjá á augabragði. Samt sem áður á marxisminn að hafa nógu sterka innviði til að halda byltingaróþreyjunni í skefjum: virðingu fyrir veruleikanum sem grundvallar- reglu í vinnubrögðum, vísindalega hlutlægni sem siðaboðorð. Marx og Engels lögðu á það megináherzlu að unnið væri af ýtrustu óhlutdrægni og raunsæi við rannsókn söguþróunarinnar og forðazt að láta utanaðkomandi kröfur — sósíalískar eða af öðrum toga — hafa áhrif á niðurstöðurnar. Með því móti einu gátu þeir skilið að baki sér stefnumið útópíska sósíalismans sem voru í harla litlum tengslum við veruleikann; þannig tókst þeim að ná sambandi við og þátttöku í hinum raunverulegu átökum í þjóðfélaginu, þ. e. baráttu öreigalýðsins, sem útópísku sósíalistarnir gáfu lítinn sem engan gaum; og þannig mótuðu þeir stefnumið kommúnista í samræmi við grein- ingu sína á hinni raunverulegu þróun borgaralegs þjóðfélags. í augum Marx var ekki til verri „lágkúra“ en það að „laga vísindarannsókn að einhverju sjónarmiði sem ekki er frá henni sjálfri fengið, heldur er utanaðkomandi og henni óskylt“. Engels talaði lofsamlega um „ástundun hrein-vísindalegra rannsókna, án tillits til þess hvort niðurstöður þeirra hafa praktískt notagildi eða ekki“. Með slíkum orðum og fræðilegri vinnu í anda þeirra er ósk- hyggjunni og jafnframt öllum yfirbreiðslutilhneigingum sagt stríð á hendur. Þessi afstaða kemur fram í því sem Marx segir um Willich og Schapper og fylgismenn þeirra í Kommúnistabandalaginu 1848: að þeir taki ekkert tillit til „raunverulegra aðstæðna“, fyrir þeim sé „viljinn einn drifhjól byltingar- innar ..., en við (meirihlutinn í Kommúnistabandalaginu sem fylgdi Marx að 103
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.