Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Síða 33

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Síða 33
Upphaf islenzkra nútímabókmennta 1) í fyrsta lagi er það það, sem ég myndi kalla íslendingurinn gerist heims- borgari. Það grundvallaratriði, sem öllum þrem verkum er sameiginlegt er, að íslendingar í þeim álykta eins og heimsborgarar og einskorða sig ekki við hefðbundin íslenzk málefni. Allir þrír höfundarnir fjalla á sinn hátt um vanda- mál alls heimsins af slíkri ástríðu, að það er greinilegt, að þeim finnst þessi vandamál vera þeirra eigin. Þetta á fyrst og fremst við um aðalpersónur í bókum þeirra. Aðalpersónur í „Hel“ og „Vefaranum mikla“ eiga margt sameiginlegt. Báðir eru þeir að vísu íslendingar, sem öðlast kjarna lífsreynslu sinnar úti í hinum stóra heimi. Álfur frá Vindhóli er sveitapiltur, sem flyzt af æskuslóðum sínum, eða hinni yndislegu eyju, sem er að verða hugmyndum hans um fjölbreytni gæfunnar að fangelsi, og vill kasta sér út í iðu borgarlífsins. Hinar impressjónísku myndir veruleikans, sem eru bakgrunnur að lífi Álfs úti í heiminum, eru svip- myndir af nútímaveruleikanum með helztu andstæðum hans: auð, dýrkun mammons og hluta, hræsni undir gljáfægðu yfirborði annarsvegar, og fátækt og allsleysingj ar í uppreisn hinsvegar. Okkur skilst að Álfur kynnist báðum þessum hliðum raunveruleikans. Steinn Elliði kemur hinsvegar úr íslenzkri borgarafjölskyldu, gerspilltur frá bernsku eftir skriftamálunum í klaustrinu að dæma. Foreldrar hans eru miklu frekar heimsborgarar en íslendingar, hann sjálfur segist vera „lifandi líkamníng þeirrar manntegundar sem séð hefur dagsins ljós síðustu tíu, tólf árin, en aldrei var áður til: íslenzkur vesturevrópumaður af anda þeirrar tíð- ar sem sett hefur mannkynssöguna í gapastokkinn.“ Hann vill halda út í heiminn, því að „hann vill sjá, þykist vera borinn til að sjá, borinn víðlendum, stórum heimi“ o.s.frv. Rétt áður en hann fer finnst honum hann vera „endur- fæddur“, en „að endurfæðast — það er að læra að snúa baki við gömlum meisturum og fornum ástum og yrkja eins og frumburður Guðs.“ Hann ger- ir skírlífisheit, heitir því að leyfa engu rúm í sál sinni nema fögnuðinum yfir hinni andlegu fegurð hlutanna. En útkoman verður sú, að hann drekkur í sig alla þá vizku sem heimsmenningin hefur aflað, deilir á hana og ber hana sam- an við afsiðun og hrun allra verðmæta í Evrópu eftir stríðið. Aðalpersónan í „Bréfi til Láru“ er sem kunnugt er Þórbergur sjálfur. Hann lifir lífi öreiga og skálds á íslandi, ber reynslu sína saman við vandamál nú- tímans í heiminum og færir í letur niðurstöðurnar af heilabrotum sínum. Hann gerir það á svipaðan hátt og Laxness, enda þótt þeir fari hvor sínar eigin götur: báðir kryfja þeir veruleikann í löngum hugleiðingum og ádeil- um og styðjast við dæmi úr sögu og samtíma, frá skáldum og spekinginn. 111
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.