Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Side 39

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Side 39
Vpphaf íslenzkra nútímabókmennta er þetta grundvallarhugtak, sem sérhver heimspeki um manninn spyr um, talið jafngilda skírlífi, og í lokin finnum við þetta hugtak í sömu túlkun sem hin einu sannindi, sem Steinn Elliði hefur fundið. 011 heilabrot hans um and- stæður jarðlífsins og siðmenningu heimsins reyndust vera til einskis, hringur- inn lokaðist þar sem hann hófst. Eini lærdómurinn sem Steinn Elliði dró af reynslu sinni, varðar afstöðu hans til Guðs: ekki með þjónustu við Guð held- ur með skilyrðislausu trausti á honum má ef til vill öðlast fullkomnun. Það sem vekur efasemdir um þennan lokaða vítahring þekkingarinnar, er fyrst og fremst sjálft inntak skáldsögunnar, sem hyllist stöðugt til þess að sprengja þennan hring. Raunveruleg þungamiðja sögunnar er leit Steins að traustri lífs- hugmynd í Völundarhúsi þeirra andlegu verðmæta, sem menningin hafði afl- að, og biðu gjaldþrot í þeim raunveruleika sem þessi sama menning hafnaði í í stríðinu. Þessi leit Steins hnýtur stöðugt um staðreyndir og uppgötvar sann- indi, sem alls ekki snerta einvörðungu afstöðu hans til Guðs og kaþólsku kirkjunnar. Þau snerta hinn raunverulega heim manna og þjóðfélags. Með því að kynnast þessum heimi vaknar eðlileg tilhneiging hjá Steini að taka til hans afstöðu og samræma við hana athafnir sínar í heimi mannanna. Einmitt vegna þessarar tilhneigingar vex Vefarinn mikli ídeu sinni yfir höfuð, með öðrum orðum inntak sögunnar rekur sig stöðugt á hinn lokaða hring. Til þess að hringurinn bresti ekki, er skáldið neytt til að halda þessari áleitnu tilhneig- ingu í skefjum með óvæntum straumhvörfum í sögunni og afskræma þá rök- hyggju, sem felst í inntakinu. 3) Þá er komið að þriðja atriðinu, sem sameiginlegt er öllum þrem verk- unum, eða því, sem ég vildi kalla huglœgni skáldsins. „Hel“, „Bréf til Láru“ og „Vefarinn mikli frá Kasmír“ eru persónulegar játningar höfunda, og hina mögnuðu huglægni þeirra var í þeirra tíma bókmenntum íslenzkum í hæsta lagi hægt að bera saman við hina innhverfu lýrik sumra kvæða Einars Bene- diktssonar. Höfundarnir glíma fyrst og fremst við sinn eigin vanda. Þeir vilja finna köllun sína í lífinu og hefja þessvegna rannsókn á sjálfum sér og jafn- framt óhjákvæmilega — til að sannreyna möguleika sína — rannsókn á eðli mannlegrar tilveru sem slíkrar. Og þar fyrst verður þeirra persónulega vanda- mál að skáldskap, sem hefur almennt gildi. Það er enginn efi á því, að sjálfs- reynsla höfunda er afar sterkur þáttur í þessum verkum. Öll eru þau uppgjör milli tveggja skeiða í æfi þeirra og gefa innsýn í sálarlíf þeirra. Skáldleg stíl- færsla á eigin sj álfsreynslu er hinsvegar mismunandi. Ég álít, að fram að þeim tíma hafi engin þau prósaverk verið til í íslenzkum bókmenntum, þar sem meðferð skáldsins á efninu hafi verið jafn huglæg og í þessum þremur, 117
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.