Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Síða 39

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Síða 39
Vpphaf íslenzkra nútímabókmennta er þetta grundvallarhugtak, sem sérhver heimspeki um manninn spyr um, talið jafngilda skírlífi, og í lokin finnum við þetta hugtak í sömu túlkun sem hin einu sannindi, sem Steinn Elliði hefur fundið. 011 heilabrot hans um and- stæður jarðlífsins og siðmenningu heimsins reyndust vera til einskis, hringur- inn lokaðist þar sem hann hófst. Eini lærdómurinn sem Steinn Elliði dró af reynslu sinni, varðar afstöðu hans til Guðs: ekki með þjónustu við Guð held- ur með skilyrðislausu trausti á honum má ef til vill öðlast fullkomnun. Það sem vekur efasemdir um þennan lokaða vítahring þekkingarinnar, er fyrst og fremst sjálft inntak skáldsögunnar, sem hyllist stöðugt til þess að sprengja þennan hring. Raunveruleg þungamiðja sögunnar er leit Steins að traustri lífs- hugmynd í Völundarhúsi þeirra andlegu verðmæta, sem menningin hafði afl- að, og biðu gjaldþrot í þeim raunveruleika sem þessi sama menning hafnaði í í stríðinu. Þessi leit Steins hnýtur stöðugt um staðreyndir og uppgötvar sann- indi, sem alls ekki snerta einvörðungu afstöðu hans til Guðs og kaþólsku kirkjunnar. Þau snerta hinn raunverulega heim manna og þjóðfélags. Með því að kynnast þessum heimi vaknar eðlileg tilhneiging hjá Steini að taka til hans afstöðu og samræma við hana athafnir sínar í heimi mannanna. Einmitt vegna þessarar tilhneigingar vex Vefarinn mikli ídeu sinni yfir höfuð, með öðrum orðum inntak sögunnar rekur sig stöðugt á hinn lokaða hring. Til þess að hringurinn bresti ekki, er skáldið neytt til að halda þessari áleitnu tilhneig- ingu í skefjum með óvæntum straumhvörfum í sögunni og afskræma þá rök- hyggju, sem felst í inntakinu. 3) Þá er komið að þriðja atriðinu, sem sameiginlegt er öllum þrem verk- unum, eða því, sem ég vildi kalla huglœgni skáldsins. „Hel“, „Bréf til Láru“ og „Vefarinn mikli frá Kasmír“ eru persónulegar játningar höfunda, og hina mögnuðu huglægni þeirra var í þeirra tíma bókmenntum íslenzkum í hæsta lagi hægt að bera saman við hina innhverfu lýrik sumra kvæða Einars Bene- diktssonar. Höfundarnir glíma fyrst og fremst við sinn eigin vanda. Þeir vilja finna köllun sína í lífinu og hefja þessvegna rannsókn á sjálfum sér og jafn- framt óhjákvæmilega — til að sannreyna möguleika sína — rannsókn á eðli mannlegrar tilveru sem slíkrar. Og þar fyrst verður þeirra persónulega vanda- mál að skáldskap, sem hefur almennt gildi. Það er enginn efi á því, að sjálfs- reynsla höfunda er afar sterkur þáttur í þessum verkum. Öll eru þau uppgjör milli tveggja skeiða í æfi þeirra og gefa innsýn í sálarlíf þeirra. Skáldleg stíl- færsla á eigin sj álfsreynslu er hinsvegar mismunandi. Ég álít, að fram að þeim tíma hafi engin þau prósaverk verið til í íslenzkum bókmenntum, þar sem meðferð skáldsins á efninu hafi verið jafn huglæg og í þessum þremur, 117
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.