Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Síða 77

Kennsla og nám í náttúruvísindum
Nú á dögum er þessi áherzla á utanbókarlærdóm horfin, og er það vel. En
auðvitað þurfa menn að hafa trútt minni til að geta stundað nám. Ýmis
atriði verður að kunna, þ. e. a. s. að muna. En skilninginn má ekki vanta.
Hann er undirstaðan.
Kennsla í æðri skólum fer að mestu fram í fyrirlestrum þar sem hjálpar-
gögn kennarans eru tafla og krít.
í náttúrufræðum kemur slík kennsla ekki að fullu gagni jafnvel þótt fram-
setning sé góð. Verkleg sýnikennsla þarf að fylgja fyrirlestrum og auk þess
þurfa nemendur að hafa verklega æfingu, gera sjálfir tilraunir. Það er að
minnsta kosti reynslan, að menn geta ekki lært efnafræði að gagni eingöngu
á bók. Verkleg æfing verður að koma til viðbótar.
Náminu fylgja prófin — og þau vilja oft verða heldur leið bæði nemend-
um og kennurum. Þau eru sennilega nauðsynleg en ekki er ég frá því að þau
trufli kennsluna og námið — einkum þau próf sem eingöngu eru miðuð við
minnisatriði — að mönnum takist að muna það sem á að hafa til prófs.
Kennsla er í rauninni aðeins hjálp til sjálfsnáms, þannig að nemendur læri
að afla sér sjálfir þeirrar þekkingar, sem þeir þurfa á að halda, — en sum-
part fæst þessi þekking í verklegu námi, þ. e. a. s. með vinnu í rannsóknastofu.
Þar fá menn tækifæri til að æfa viss handbrögð og læra að nota einföld rann-
sóknaáhöld, svo sem vogir, vatnsbunudælu, hitamæla, Ijósbrotsmæla, litsjár-
mæla, framkvæma síun og eimingu vökva, búa til staðlaðar upplausnir, gera
sér grein fyrir skekkjuvöldum og ónákvæmni við mælingar o. s. frv.
f verklegum æfingum þarf tilgangurinn með hverri tilraun að vera ljós.
Menn eiga að spyrja sjálfa sig í hvert sinn sem tilraun er gerð, bæði nemend-
ur og kennari, hvers vegna er verið að gera þessa tilraun ?
Verkleg kennsla gerir auðvitað ráð fyrir virkri þátttöku nemandans, og
það er nauðsynlegt að koma undirbúinn í slíka kennslu, hafa a. m. k. lesið
leiðbeiningarnar fyrirfram. Ef til vill ætti að tengja betur saman fræðilegt
nám og verklegt, þannig að fyrirlestrar og verkleg æfing í sama efni fari sam-
an — sé sem stytzt á milli — helzt á sama degi.
Kennsla er auðvitað misgóð — eða réttara sagt kennarar eru misgóðir.
Og það er ekki sama að kunna og að kenna eins og menn vita. Þó að maður
sé vel að sér í sinni grein, er ekki víst að hann sé góður kennari. Góð kennsla
vekur áhuga hjá nemendum og slæm kennsla getur eytt öllum áhuga. Verk-
leg kennsla getur líka orðið fremur til skaða en gagns, ef reynt er að hrista
verkið af einhvern veginn, aðeins til að uppfylla skyldu.
155