Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Qupperneq 95

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Qupperneq 95
ara mannlífs, sem stigin höfðu verið í und- angenginni söguþróun, afhjúpa helztu hindranir í vegi þeirra og benda á leiðir til að ryðja þessum hindrunum burt. Þannig eru t. d. hugleiðingar hans í Parísarhand- ritunum um þroska og frelsun (Emanzipa- tion) skilningarvitanna — þangað sækir Þorsteinn tilvitnun sína um mannsaugað á bis. 56, án þess þó að geta nokkuð nán- ar um það samhengi sem hún stendur í — ekki bollaleggingar um einhverja fjarlæga framtíð, heldur rannsókn á raunverulegu þróunarferli, sem sé því, hvernig náttúru- legar megundir mannsins ákvarðast nánar og þroskast í samskiptum hans við náttúr- una og aðra menn, svo og rökstuðningur fyrir því, að ryðja þurfi kapítalískum þjóð- félagsháttum úr vegi, til þess að þetta þró- unarferli geti haldið áfram. Á öðrum stað segir Þorsteinn, að hinir nýrri frumspekingar — og til þeirra telur hann Marx — hafi skeytt lítið um stað- reyndir, rannsóknir og tilraunir. Að hve miklu leyti þetta á við um Marx, getur hver sá dæmt um, sem litið hefur á rit hans um sagnfræði og hagfræði og fengið einhverja hugmynd um þá geysilegu stað- reyndaþekkingu, sem þau byggjast á. í heimildaskrá bókarinnar kemur fram, að Þorsteinn hefur í skrifum sínum um Marx stuðzt nokkuð við „ágæta bók“ eftir Robert C. Tucker (Philosophy and Myth in Karl Marx). Bók þessi mun vera með marklausari níðritum, sem sett hafa verið saman um Marx — og er þá allmikið sagt. Rétt er að geta þess hér, að ýtarlega gagn- rýni á henni er að finna á bls. 331—336 í bókinni Marx’s Theory of Alienation, eftir Istvan Meszaros (London, Merlin Press 1970). Eitt af því, sem Þorsteinn finnur Marx helzt til foráttu, er „manngyðistrú“ og sem dæmi um hana nefnir hann kenninguna um hlutlægar mótsagnir. Þetta atriði er Umsagnir um bœhur rétt að athuga nokkru nánar. — Kenningin um móthverfur (það orð gefur síður til- efni til hártogana en mótsagnir) er auð- vitað rangt skilin, þegar reynt er að tengja hana við hlutveruleikann í sjálfum sér, án tillits til umsköpunar hans í mannlegum praxís. Um móthverfu er þá aðeins hægt að tala, þegar mismunandi fyrirbæri eru um leið samsömuð hvert öðru; hún er sú mynd, sem margbreytileiki veruleikans tek- ur á sig í spegli samsömunarinnar. (Þessa túlkun á móthverfukenningunni hefur Theo- dor W. Adorno rökstutt bezt þeirra, sem um hana hafa fjallað). Þannig verður t. d. viðureign andvirkra afla ekki kölluð mót- hverfa nema því aðeins, að hvort um sig reyni um leið að umskapa hitt eftir sinni mynd — en sá er t. d. munurinn á átökum blindra náttúruafla annars vegar og stétta- baráttu hins vegar. Þessi samsömun hins margbreytilega er ekki einskorðuð við staðhæfingar („„Mót- sögn“ merkir á mæltu máli að staðhæfingu sé játað og neitað í senn. Og auðvitað er það merkingarlaust að teija mótsagnir í þessum skilningi felast í öðru en stað- hæfingum einum, sönnum eða ósönnum,“ segir Þorsteinn á bls. 59), heldur er hún snar þáttur í öllum samskiptum mannanna við náttúruna og sín á miUi. Svo að tekið sé það dæmi, sem um leið er hornsteinn marxískrar þjóðfélagsgreiningar, er grund- vallarmóthverfa kapítalismans fólgin í því, að allir hinir margbreytilegu þættir vinnu- ferlisins — frá vinnuafli til fullgerðrar af- urðar — eru samsamaðir í sértækri hlut- gervingu þess, vöruforminu. Myndbreyting- ar kapítalismans skerpa síðan þessa mót- hverfu: stöðug útþensla vöruformsins helzt í hendur við alhliða þróun huglægra og hlutlægra þátta vinnuferlisins. Sjötti kafli bókarinnar fjallar um hina engilsaxnesku rökgreiningarheimspeki — og er þar ekki um hlutlausa frásögn að 173
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.