Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Side 98

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Side 98
Tímarit Máls og menningar ann: farið er að líta á þau ekki sem virk samskipti, heldur sem óvirka móttöku. Sé bæði efnishugtakinu og endurspegl- unarkenningunni hafnað, verður betur Ijóst en áður, að marxisminn er efnishyggja frekar í neikvæðum skilningi en jákvæð- um: hann lítur svo á, að hið huglæga (súbjektíva) sé takmarkað af annars konar veruleika og vísi í allri tilveru sinni og verkan til einhvers annars en það er sjálft. En á þessum forsendum verður einnig ljóst, að samhengið milli heimspekilegrar og sögulegrar efnishyggju er miklu nánara en Þorsteinn telur, og ekki er um að ræða tvær óskyldar merkingar sama orðs. Hin sögulega efnishyggja er ekki alhæfð vinnu- tilgáta um þýðingu efnahagslegra orsaka söguþróunarinnar; í henni felst í senn meira og minna en það. Hún gerir ekki ráð fyrir yfirdrottnun efnahagslegra orsaka um aldur og ævi, heldur reynir að skilgreina nánar þau sérstöku tengsl, sem í undan- genginni og yjirstandandi söguþróun eru milli framleiðsluferlisins og þjóðfélagslegr- ar heildarverundar mannanna. Þau er auð- vitað erfitt að draga saman í eina allsherj- ar formúlu, en í öllum tilfellum er um það að ræða, að hlutveruleg tilveruskilyrði þjóðfélagsins — hvort sem það eru nátt- úrulegar aðstæður eða „félagsleg náttúru- lögmál" efnahagskerfisins — setja meðvit- uðum og frjálsum athöfnum mannanna þröngar skorður. En á þetta ástand er ekki litið sem óbreytanlegt, heldur á liinni sósíal- ísku byltingu að vera stefnt gegn því; hlutverk hennar er, svo að notuð séu orð Rósu Luxemburg, „að gefa félagslegum verknaði mannanna meðvitaða þýðingu". Tilraun um manninn er, eins og hér hefur verið reynt að sýna fram á, í megin- dráttum andheimspekilegt rit fremur en heimspekilegt, og verður ekki séð að vegur borgaralegrar heimspeki á íslandi hafi til muna aukizt við tilkomu hennar. Kok- hreysti höfundarins bætir þar ekki úr skák, nema síður sé. Því fer fjarri að þetta sé neitt fagnaðarefni — íslenzkum marxistum væri það miklu gagnlegra að þurfa að kljást við skæða andstæðinga. Af þeim ástæðum er rétt að bæta við þessar að- finnslur ósk um, að höfundur bókarinnar eigi eftir að gera betur. Jóhann Páll Árnason. Sögur Drífu Viðar Sögurnar í bók Drífu Viðar1 eru af fjöl- breyttum toga spunnar; þær eru almennt gæddar skilníngsríku innsæi í mannlegt bjástur, hlýrri kímni, hnyttni, og á stundum beiskri ádeilu. Þó er ógetið þess sem mér finnst einkum móta svip þessarar bókar. Fyrstu sögur hennar sex talsins eru sam- stæðar að efni, mynda óljósa heild sem gæti virzt hluti af stærri heild, verki sem ekki hafi verið lokið, þótt slíkt sé ef til vill óleyfileg tilgáta. Þetta eru svipmyndir úr sveit þar sem sögumaðurinn, kona, dvelur um skeið og biandar geði við ná- grenni sitt. Þó er það einvera sögumanns sem gefur þessum sögum meginsvip, ein- manaleiki sem stundum verður að mann- fælni: „Þegar ég sé til mannaferða hraða ég mér mína leið sem liggur upp í fjöll- in.“ Einsemdartilfinníng þessi jaðrar á stundum við feigðarkennd og er blandin mögnuðum seið frá náttúru landsins. „Ég verð vatnið þegar ég horfi þangað, úr vatni er ég og verð hrynjandi vatnsins, gárur og bára, alda og froða, ég stíg og fell, græt og hjala ... Vatnið er hin mikla einvera, hið eilífa líf, hinn þungi straum- ur. Meðan eldurinn lifir og vatnið gjálfrar 1 Dagar viS vatniS. Heimskringla 1971. 146 bls. 176
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.