Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Page 98

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Page 98
Tímarit Máls og menningar ann: farið er að líta á þau ekki sem virk samskipti, heldur sem óvirka móttöku. Sé bæði efnishugtakinu og endurspegl- unarkenningunni hafnað, verður betur Ijóst en áður, að marxisminn er efnishyggja frekar í neikvæðum skilningi en jákvæð- um: hann lítur svo á, að hið huglæga (súbjektíva) sé takmarkað af annars konar veruleika og vísi í allri tilveru sinni og verkan til einhvers annars en það er sjálft. En á þessum forsendum verður einnig ljóst, að samhengið milli heimspekilegrar og sögulegrar efnishyggju er miklu nánara en Þorsteinn telur, og ekki er um að ræða tvær óskyldar merkingar sama orðs. Hin sögulega efnishyggja er ekki alhæfð vinnu- tilgáta um þýðingu efnahagslegra orsaka söguþróunarinnar; í henni felst í senn meira og minna en það. Hún gerir ekki ráð fyrir yfirdrottnun efnahagslegra orsaka um aldur og ævi, heldur reynir að skilgreina nánar þau sérstöku tengsl, sem í undan- genginni og yjirstandandi söguþróun eru milli framleiðsluferlisins og þjóðfélagslegr- ar heildarverundar mannanna. Þau er auð- vitað erfitt að draga saman í eina allsherj- ar formúlu, en í öllum tilfellum er um það að ræða, að hlutveruleg tilveruskilyrði þjóðfélagsins — hvort sem það eru nátt- úrulegar aðstæður eða „félagsleg náttúru- lögmál" efnahagskerfisins — setja meðvit- uðum og frjálsum athöfnum mannanna þröngar skorður. En á þetta ástand er ekki litið sem óbreytanlegt, heldur á liinni sósíal- ísku byltingu að vera stefnt gegn því; hlutverk hennar er, svo að notuð séu orð Rósu Luxemburg, „að gefa félagslegum verknaði mannanna meðvitaða þýðingu". Tilraun um manninn er, eins og hér hefur verið reynt að sýna fram á, í megin- dráttum andheimspekilegt rit fremur en heimspekilegt, og verður ekki séð að vegur borgaralegrar heimspeki á íslandi hafi til muna aukizt við tilkomu hennar. Kok- hreysti höfundarins bætir þar ekki úr skák, nema síður sé. Því fer fjarri að þetta sé neitt fagnaðarefni — íslenzkum marxistum væri það miklu gagnlegra að þurfa að kljást við skæða andstæðinga. Af þeim ástæðum er rétt að bæta við þessar að- finnslur ósk um, að höfundur bókarinnar eigi eftir að gera betur. Jóhann Páll Árnason. Sögur Drífu Viðar Sögurnar í bók Drífu Viðar1 eru af fjöl- breyttum toga spunnar; þær eru almennt gæddar skilníngsríku innsæi í mannlegt bjástur, hlýrri kímni, hnyttni, og á stundum beiskri ádeilu. Þó er ógetið þess sem mér finnst einkum móta svip þessarar bókar. Fyrstu sögur hennar sex talsins eru sam- stæðar að efni, mynda óljósa heild sem gæti virzt hluti af stærri heild, verki sem ekki hafi verið lokið, þótt slíkt sé ef til vill óleyfileg tilgáta. Þetta eru svipmyndir úr sveit þar sem sögumaðurinn, kona, dvelur um skeið og biandar geði við ná- grenni sitt. Þó er það einvera sögumanns sem gefur þessum sögum meginsvip, ein- manaleiki sem stundum verður að mann- fælni: „Þegar ég sé til mannaferða hraða ég mér mína leið sem liggur upp í fjöll- in.“ Einsemdartilfinníng þessi jaðrar á stundum við feigðarkennd og er blandin mögnuðum seið frá náttúru landsins. „Ég verð vatnið þegar ég horfi þangað, úr vatni er ég og verð hrynjandi vatnsins, gárur og bára, alda og froða, ég stíg og fell, græt og hjala ... Vatnið er hin mikla einvera, hið eilífa líf, hinn þungi straum- ur. Meðan eldurinn lifir og vatnið gjálfrar 1 Dagar viS vatniS. Heimskringla 1971. 146 bls. 176
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.