Tímarit Máls og menningar - 01.06.1981, Síða 25

Mannsbarn á myrkri heiði
sem villist í dimmunni vitjaðu mín
vermdu þig snöggvast við eldinn
fylgdu svo læknum leiðina heim.
Ljóðabækur Snorra Hjartarsonar eru nú orðnar fjórar. Kvceði komu út árið
1944, A Gnitaheiði 1952, Lauf og stjömur 1966 og nú síðast Hauströkkriðyfir mér
1979- „Mér dvaldist of lengi“, sem er úr Á Gnitaheiði (bls. 116—117),2 er
dæmigert fyrir stóran hluta af ljóðagerð Snorra, náttúruljóðin. í þessu ljóði er
brugðið upp mjög skýrri og áþreifanlegri náttúrumynd, og mitt í þessari mynd
er maður, hið ljóðræna ég, sem í senn upplifir og segir frá, hefst að og hugsar.
Allt gerist þetta innan afmarkaðs heims ljóðsins. í því koma ekki fyrir neinar
athugasemdir um þann heim sem það lýsir eða það þjóðfélag sem það er sprottið
úr. I fljótu bragði gæti því virst sem það lifði sínu eigin lifi óháð stund og stað.
Um ljóðagerð Snorra i heild má segja að hún nálgist hið hreinlýríska, hina
hreinu ljóðrænu, og þannig séð er vel hægt að tala um hann sem innhverft
skáld. Hann hefur heldur aldrei orðið neinn ámóta spámaður sósíalismans og
t. a. m. samtímamaður hansjóhannes úr Kötlum, sem yrkir opin og útleitin
ljóð í víðfeðmum og spámannlegum stíl, svo að stuðst sé við orðalag Óskars
Halldórssonar í nýlegri grein um skáldið.3 Um þau tiltölulega fáu ljóð Snorra
sem kalla mætti þjóðfélagsleg, þ. e. hafa beina pólitíska skírskotun, hafa ís-
lenskir bókmenntafræðingar gjarnan fjallað sem eins konar andstæðu eða
mótpól annarrar ljóðagerðar hans, jafnframt því sem þeir telja þau eiga meira
erindi til fólks.4 Það er athyglisvert að þessi ljóð, eins og t. a. m. „Land þjóð og
tunga“, „I garðinum“ og „Hamlet“ úr A Gnitaheiði, nota málskrúð í mun ríkari
mæli en þau svokölluðu innhverfu og persónulegu. Þau lýsa og útskýra meir en
þau sýna.
Hér á eftir mun ég leitast við að færa rök fyrir því að svo hreinlýrísk ljóð sem
„Mér dvaldist of lengi“ geta einnig verið mikilvæg frá þjóðfélagslegu sjónarmiði
— og kannski ekki síður en hinn beini boðskapur. Þjóðfélagsleg skírskotun
þeirra liggur ekki í orðanna bókstaflegu hljóðan heldur í myndmáli ljóðsins og
formgerð. Og það er einmitt í þessu sem list Snorra Hjartarsonar er fólgin.
II
í Skáldatíma gefur Halldór Laxness okkur það sem hann kallar „forskrift að
ljóði“.5 Hann talar í því sambandi um „kínversku aðferðina“, en list hennar
143