Tímarit Máls og menningar - 01.06.1981, Síða 49

Bókmenntir gegn gulripressu
iippgjörið við hina nasísku fortið var allt í skötulíki (sú staðreynd er lykilþemað
í verkum Bölls).
A þessum tíma voru þýskir sósíaldemókratar í stjórnarandstöðu, en forystu
þeirra var þó jafnan efst í huga að verða gjaldgeng í ríkis- og stjómunarkerfinu
og hafði því ekki uppi neina tilburði til að vefengja grundvallaratriði kapítal-
ismans. Mig minnir að það hafi verið Böll sem sagði eitt sinn um þýska
sósíaldemókrataflokkinn að hann hefði bæði hægri og vinstri væng, en langt
væri síðan nokkur hefði séð hann fljúga. Flokkurinn komst loks í stóru sam-
steypustjórnina með kristilegum demókrötum (CDU) 1967 og myndaði
tveimur árum seinna ásamt frjálsum demókrötum (FDP) þá stjórn sem enn
situr. Ovíða á Vesturlöndum hafa verkalýðsfélögin verið jafn samvinnufús og í
Sambandslýðveldinu, undir merkjum þjóðarhags hefur forysta þeirra gert sitt
besta til að sjá til þess að leikreglur samfélagsins séu virtar í hvívetna. Það hefur
verið einhver mikilvægasti þáttur stjórnlistar borgaraaflanna þýsku að virkja
verkalýðsfélögin í þágu samfélagsheildarinnar — um leið og öllu andófi gegn
þeirri stjórnlist hefur verið sýnd fyllsta harka. Á áttunda áratugnum notuðu
ráðandi öfl hvert tækifæri til að styrkja sín valda- og stjórnunartæki, með aðstoð
krata og verkalýðsfélaganna, sem stunduðu hreinsanir í eigin röðum. Það var
ekki að ástæðulausu sem nokkrir þýskir kvikmyndaleikstjórar kölluðu mynd
sína um V-Þýskaland 1977 „Haust í Þýskalandi“.
Terrorismi Baader/Meinhof hópsins sá ríkisstjórninni fyrir átylium á þessum
árum. Sumir þýskir marxistar hafa talað um „fyrirbyggjandi gagnbyltingu"4
vegna þess að ríkisvaldið gerði sínar ráðstafanir án þess að stöðugleiki hins þýska
samfélags væri í minnstu hættu. Lýðréttindaskerðingarnar beinast ekki nema að
litlu leyti gegn núverandi vinstrisamtökum þýskrar verkalýðshreyfingar í fram-
tíðinni. Þrúgandi pólitískt andrúmsloft Þýskalands á sér sögulegar og hug-
myndafræðilegar rætur: Vegna sögu sinnar á þýska stórauðvaldið mjög erfitt
með að réttlæta stöðu sína og völd. Ekkert af stóru þýsku auðfyrirtækjunum
getur skráð sögu sína án þess að verða að falsa hana — varla geta þau t. d. státað
af því ódýra vinnuafli sem þeim var ,útvegað‘ á nasistatimanum. Þessi stór-
fyrirtæki hafa því jafnan lagt mest upp úr valdboðinu, og aganum til að efla
vinnusemi starfsfólks síns. Þá hefð hafa þeir félagar Wallraff og Bernt Engel-
mann rakið með eftirminnilegum hætti í bókinni Þiðparna uppi — við hér niðri.5
Á áttunda áratugnum beindist hin fyrirbyggjandi gagnbylting gegn þeim
ávinningum þeirrar margumsungnu stúdentauppreisnar sem voru líklegir til að
vera vísir einhvers meira. 1973 hefur svo tekist að stöðva róttækniþróunina í bili.
Þá hjaðnar bylgja sjálfsprottinna verkfalla, áhrif vinstrimanna í SPD minnka að
167