Tímarit Máls og menningar - 01.06.1981, Síða 122

Tímarit Máls og menningar
hlutverk verkalýðsfélaga. Hann hleypur
frá ölmusu konu í fallegu hvítu húsi uppi i
Brekku sem þorir ekki að kaupa af honum
blað af þvi hún heldur að hann sé tauga-
veikismitberi, en hann og fjölskylda hans
borða með gleði kökuna sem Finnur færir
þeim þegar hann kemur í heimsókn.
Finnur er í stjórn verkalýðsfélagsins og
óhræddur við smit.
Það er þvt ekki að undra þótt það komi
Garðari spánskt fyrir sjónir þegar Jói segir
honum að Guðlaugur gefi bóndanum á
Höfuðbólinu alltaf vænsta lamb af fjalli á
haustin. Og Garðar spyr eins og sá sem
ekki veit (19—20);
— Af hverju gefur Guðlaugur
höfðingjanum lamb, þegar höfðinginn
er ríkur? Af hverju gefur hann ekki
heldur Guðlaugi lamb?
Þú heyrir á Jóa að honum ftnnst þú
dálitill kjáni.
— Skilurðu þetta ekki, segir hann.
Höfðinginn verður svo glaður þegar
Guðlaugur gefur honum lambiö.
Hann býður honum inn og gefur
honum vín í finu glasi, eins og
kóngurinn drakk úr. En kóngurinn
hefur einu sinni komiö að Höfuðból-
inu. Svo segir höfðinginn við Guðlaug
að við séum bestu nágrannar sem
nokkur bóndi eigi.
Það er ekki von að Garðar skilji hvað
Guðlaugur fær út úr dekri sínu við yfir-
stéttina, enda hættir hann að spyrja.
Vera ráðskona sættir sig við hugmyndir
Guðlaugs, þó ekki gagnrýnislaust eins og
sonur hennar. Henni ftnnst í orði talsvert
til þess koma að Guðlaugi skuli hafa verið
boðið í stofu á Höfuðbólinu ásamt sýslu-
manni og fleiri höfðingjum, en undir
niðri hefur hún skömm á undirlægjuhætti
hans. Þegar Guðlaugur færir hjónunum á
Höfuðbólinu stærsta lambið um haustið
með hjálp Garðars, vill ekki betur til en
svo að Guðlaugur dettur aftur á bak ofan í
moldardrag og fær hrútsa ofan á sig. Það
verður að breiða poka undir hann í finu
stofunni á Höfuðbólinu áður en hann
sest. Svo koma þeir heim (89);
Vera kemur á móti ykkur út á hlað-
ið. Hún setur upp skelfingarsvip, þegar
hún sér moldugan jakka Guðlaugs og
vill fara að spyrja hann spjörunum úr.
En Guðlaugur vill ekki láta spyrja sig.
Hann hefur fataskipti og fer svo út.
Veta spyr þig og þú segir henni frá
öilu, eins nákvæmlega og þér er unnt.
Hún syngur við verkin sín á eftir.
Það eru fyrst og fremst þessar óltku
hugmyndir i sveit og bæ sem sýna að þrátt
fyrir kjöt og egg í sveitinni er ungum
verkamannssyni á kreppuárunum lifvæn-
legra i kaupstaðnum, þótt þar deyi van-
nærð börn úr pestum. í kaupstaðnum er
framtíð hans og þar búa líka hugsjónirnar
sem áttu eftir að breyta kjörum foreldra
Garðars og stéttarsystkina þeirra.
Nú hefur lengi verið fjallaö um hug-
myndir og boðskap þessarar bókar, en hún
er einnig afar vel unnin að listrænu leyti.
Still hennar er fáorður og krefst allrar at-
hygli lesandans, en hann er líka launfynd-
inn. Gott dæmi um orðfæð stílsins voru
viðbrögð Veru við óförum Guðlaugs sem
sagt var frá áðan, en dæmi um lúmska
kimni höfundar er frásögnin af steinoliu-
baðinu — sem tengist reynslu söguhetju
fyrsta kvöldið (61);
240