Tímarit Máls og menningar - 01.06.1981, Síða 128

Tímarit Máls og menningar
barni er hún í vexti, en hann er ekki
óháður umhverfinu og því er forspárgildi
greindarvísitalna ávallt skilyrt, þ. e. að
heilsufar og aðbúð barnsins taki ekki rót-
tækum breytingum. Reynslan bendir
sterklega til þess, að greindarvísitala hafi
alltraust forspárgildi fyrir árangur í námi,
eins og Sigurjón ályktar (bls. 119—120).
Þvi fer þó fjarri, að greindin ein ráði
námsárangri. Viðhorf nemandans sjálfs og
foreldra hans skipta þar einnig miklu máli.
Höfundur kannar þetta nú að nýju hjá
börnum fyrrgreindra starfsstétta. Bæði á
barna- og unglingaprófi kemur greinilega
fram að börn úr efri stéttum ná hæstu
einkunn miklu oftar en vænta mætti
samkvæmt hlutfalli þeirra í samfélags-
heildinni, en börn úr lægri stéttum lenda
að sama skapi á lágu einkunnabili. Höf-
undur dregur athuganir sínar saman á
þessa leið: „Um helmingur allra þeirra
barna, sem fá einkunn 9—10 (á ungl-
ingaprófi) eru úr 6. stétt, upp undir það
þrisvar sinnum fleiri en úr 1., 2. og 3. stétt
samanlögðum." Á einkunnabilinu 8—9
eru 6. stéttar börnin einnig flest, um fimm
sinnum fleiri en úr 1. stétt. Samsvarandi
munur kemur fram, þegar litið er á lægri
einkunnabilin (135). Hér við bætist, að á
barnaprófi eru það einkum telpur, sem
raða sér á efstu þrep einkunnastigans; sá
munur breytist þó á unglingaprófi og bera
drengir 6. stéttar þar hærra hlut.
Þessar niðurstöður reynir höfundur að
skýra á ýmsan veg, en aðeins einnar dlgátu
hans skal getið hér: „Það er erfitt and-
spænis þessum niðurstöðum að bægja frá
þeim grun, að skólinn kunni að eiga ein-
hverja aðild að þessum mikla og vaxandi
mun.“ (137). Þetta sé þó aðeins grunur,
sem ekki verði staðfestur að svo stöddu.
Eigi að síður sé það alkunn staðreynd, að
æðra nám sé einskonar „sía“, sem skilji úr
og hafni þeim, sem minna mega sín.
Mér virðist bókarhöfundur hafa leitt
margvísleg rök að því, að börn lítt
menntaðra foreldra alist upp við krappari
kjör, bæði efnahagslega og menningar-
lega. Hjá þeim eru geðveilur og misferli
tíðari en almennt gerist og miklu tíðari en
hjá hástéttarbörnum. Foreldrar þeirra hafa
tiðum óljósan skilning á gildi menntunar
fram yfir lögboðið lágmark, enda hafa þeir
ekki notið þess sjálfir. Mörgum er af þeim
sökum ekki tamt að veita börnum sínum
þann örvandi stuðning á námsbrautinni,
sem menntuðum foreldrum er nærtækara.
Höfundur ver síðustu blaðsíðum þessa
langa kafla til að skýra þennan aðstöðu-
mun, en niðurstaðan er tvíræð: „ Upp-
eldisviðhorf er eins konar hvati, sem stýrir
barninu á mismunandi vegu eftir skóla-
kerfinu og skólakerfið sjálft tekur undir
þessa stýringu í stað þess að vinna gegn
henni“(153).
Framsetning höfundar á efni þessa rits
er framar öllu tölfræðileg. Bókin gerir þvi
nokkrar kröfur til lesenda, sem vilja hafa
full not af henni, og er því svo farið um
flest vísindarit. Að mínu áiiti hefir höf-
undur þó látið heillast um of af tölfræð-
inni. Vitanlega túlkar hann talnaraðir og
dálka í venjulegu lesmáli, svo að allt má
teljast skýrt og ljóst. Þessi tvíþætta fram-
setning veldur óhjákvæmilega endur-
tekningum, sem einkum ber á í síðari
hluta ritsins (VI. kafla), þar sem niður-
stöður upphafsrannsóknarinnar eru töl-
fræðilega greindar út frá félagsfræðilegu
sjónarmiði. Sigurjón fylgir hér framsetn-
246