Tímarit Máls og menningar - 01.04.1983, Blaðsíða 18

Tímarit Máls og menningar
Marx. I ritum hans má finna staðhæfingar þess efnis, að það sé ófrávíkjanleg
regla, að til að koma á sósíalisma þurfi valdbeitingu, og á hinn bóginn
staðhæfingar, sem sósíalistar nú myndu kalla oftrú á þingræðisleiðinni.
Menn geta síðan endalaust deilt um hina „réttu“ meiningu í ritum Marx.
Það er hins vegar staðreynd, að Marx lét frá sér hluti, sem hægt er að túlka
sem stuðning við hvora skoðunina um sig.
Þá er komið að hlutverki verkalýðsins og samtaka hans. Marx lét ýmislegt
frá sér fara um verkalýðsfélögin og hin pólitísku samtök verkalýðsins. I
ritum hans fá þó verkalýðsfélögin meiri áherslu en flokkarnir. Ymsir hafa á
seinni tímum viljað túlka þessa áherslu sem svo, að Marx hafi verið of
bjartsýnn á þá möguleika, er verkalýðsfélögin hafa sem samtök verkalýðs-
ins. Að mati Marx höfðu verkalýðshreyfingin og verkalýðsfélögin þann
höfuðkost, að þau þróa samvitund verkalýðsstéttarinnar og geta sameinað
hana til baráttu. Þess utan eiga verkalýðsfélögin sínar rætur í andstæðum
launavinnu og auðmagns, þ. e. þau eru nátengd þeim andstæðum, sem
kapítalískt þjóðfélag nærist á. I ræðu einni varar Marx verkalýðsfélögin við
að tengjast stjórnmálaflokkum, því, eins og hann orðar það, flokkarnir geta
tryggt sér hollustu verkalýðsins um stundarsakir, en höfuðsamtök verka-
lýðsins hljóta ávallt að vera verkalýðsfélögin. Þau eru hinn varanlegi
grunnur hreyfingarinnar.
Margir flokkskenningarmenn veifa Kommúnistaávarpinu, er þeir útmála
dýrð flokksins, og segja sem svo, að hér standi svart á hvítu, að Kommún-
istaflokkurinn sé flokkur verkalýðsins. Þetta er ákaflega einkennileg túlkun
á ritinu, því þar segir, að kommúnistar myndi ekki sérstakan flokk gagnvart
öðrum flokkum verkalýðsins. I Kommúnistaávarpinu kemur skýrt fram, að
með kommúnistum á Marx ekki við sérstök pólitísk samtök, er leggja
megináherslu á að gæta sjálfstæðis gagnvart öðrum samtökum. Hann lagði
þá merkingu í orðið kommúnisti, að þar færi maður, er aðhylltist ákveðnar
hugmyndir — byltingarhugmyndir. Hann hafði hins vegar ekki fastmótaðar
hugmyndir um það, hvort þessi byltingarsinni ætti að sameinast skoðana-
systkinum sínum í sérstökum flokki.
Niðurstaðan af rýni í þau skrif Marx, er hafa frá einhverju að segja um
verkalýðsfélög og -flokk er sú, að verkalýðsfélögin skipa þar stóran sess, því
að á grundvelli verkalýðsbaráttunnar er unnt að varðveita sjálfstæði stéttar-
innar. Hins vegar ber að geta þess, að Marx taldi baráttu verkalýðsfélaganna
ganga alltof skammt. Þess vegna þyrfti einnig að koma til skipulögð pólitísk
starfsemi. Verkalýðsfélögunum hættir til að fást einkum við afleiðingar
auðvaldsskipulagsins, en ekki orsakir, eins og hann orðaði það.
Að endingu vil ég draga þá ályktun, að hugmyndir Marx eigi við okkur
erindi — enn í dag sem endranær. A síðustu árum hefur farið fram mikil
136