Tímarit Máls og menningar - 01.04.1983, Blaðsíða 45

Helga Kress
hugmynd um bakgrunn þeirra verka sem í ritinu birtust og fjallaði þá
einkum um Stein Steinarr, Þórberg Þórðarson og Halldór Laxness,
forgöngumenn þeirra höfunda sem kynntir eru í ritinu með verkum
sínum og stuttum æviágripum. Hversvegna það var goðgá að fjalla um
baksvið bókmennta sem nú eru samdar, við því gefur Helga Kress engin
svör þó hún fordæmi atferli mitt.
Hún staðhæfir að Icelandic Writing Today eigni sér útgáfurétt á öllum
þeim verkum sem í ritinu birtast. Þennan útgáfurétt var ég búinn að
tryggja mér 1976 (ljóðin) og 1982 (óbundið mál). Afturámóti réðu
hagkvæmnissjónarmið því að ég setti höfundarréttarmerkið © við nafn
ritsins, en ekki við hvert ljóð og hverja sögu, og var það bæði gert til að
girða fyrir að efni úr ritinu væri birt annarstaðar í heimildarleysi og eins
til að gera ritið að nokkurskonar milliliði milli höfunda og hugsanlegra
lysthafenda útí heimi. í hverju einstöku tilviki (með einni und-
antekningu) er um að ræða tvöfaldan höfundarrétt: rétt höfundar á
frumverki sínu og einkarétt þýðanda á þýðingu sinni. Vonandi sér hver
heilvita maður að einfaldasta leiðin til að girða fyrir óleyfilega endurbirt-
ingu var að setja allt efni ritsins undir einn hatt í stað þess að útbía það með
250 höfundarréttarmerkjum! Hvaða hag ég eða Icelandic Writing Today
ætti að hafa af því að eigna sér höfundarrétt efnisins umfram þessa einu
birtingu er raunar ráðgáta, því mér vitanlega hafa hvorki útgefendur né
ritstjórar tímarita hingaðtil staðið í biðröðum til að verða sér úti um
íslenskt efni, jafnvel þó til séu prýðisgóðar þýðingar. Það er flókið mál
og vandasamt að koma íslenskum bókmenntum á framfæri erlendis, og
tiltæki mitt var vitaskuld bæði bíræfið og vonlítið, að minnstakosti sá
þáttur sem varðar fjárhagshliðina. Helga Kress vitnar í gamla grein eftir
Halldór Laxness í erlendu tímariti um erfiðleikana við að fá texta
fámennra málsvæða þýdda á tungur stærri þjóða, sem þó séu smámunir
hjá hinu að fá þá gefna út. Meðal annars af þessum sökum réðst ég í að
gefa út Icelandic Writing Today, sem Helga Kress telur vera hörmulegt
slys, og tókst eftir sex ára stranga baráttu að koma The Postwar Poetry
of Iceland á þrykk í Ameríku.
Þá kemur röðin að notkun íslenskra bókstafa sem ekki koma fyrir í
ensku. Helga Kress heimtar skilyrðislaust að ég noti bókstafina þ og ð í
íslenskum nöfnum, þó þeir séu ólæsilegir öðrum útlendingum en
norrænufræðingum og áhugamönnum um íslenska tungu. Þessari sér-
viskulegu þjóðrembu dettur mér ekki í hug að samsinna. Af langri og
napurri reynslu af samskiptum við fólk á ýmsum menntastigum af
mörgu þjóðerni, ekki síður Norðurlandabúa, Breta og Bandaríkjamenn
163