Tímarit Máls og menningar - 01.04.1983, Blaðsíða 10

Tímarit Máls og menningar
eru valdataka og stjórnarfarsbylting stéttar sem hefur þegar náð efnahags-
legum undirtökum.
Verkalýðsstéttin aftur á móti styðst ekki við nein ámóta efnahagsleg
undirtök og bylting hennar og valdataka er því miklu flóknari og torsóttari
en byltingar borgarastéttarinnar. Þar við bætist að borgarastéttin er arðráns-
stétt eins og forverar hennar (aðallinn) og skilin á milli valdatækja hennar og
fyrri arðránsstétta því ekki eins skörp og milli borgarastéttar og verkalýðs
sem er ætlað að grundvalla samfélag án arðráns, sameignarskipulagid.
I verkum sínum eftir 1852 reynir Marx að draga lærdóma af óförum
verkalýðsins 1848 og kemst að þeirri niðurstöðu að verkalýðnum sé ekki
nóg að taka völdin í hinu borgaralega ríki heldur þurfi að koma til gagnger
umbylting á valdastofnunum ríkisins. Byltingartilraun 1871 og stofnun
Parísarkommúnunnar gerði síðan kleift að kveða enn skýrar á um þessi
atriði en þá náði verkalýður og alþýða Parísarborgar völdum og hélt þeim í
tvo mánuði. A þessum stutta tíma afhjúpaðist ósamræmi á milli
verkalýðsvalda og borgaralegra valdastofnana. Ríkisvald borgarastéttarinn-
ar þykist vera holdtekja þjóðareiningar og þjóðarhagsmuna en staðfestir í
raun óbrúanlegt djúp á milli valdastofnana og þjóðarlíkama. Hugmynd
Parísarkommúnunnar var sú að í stað þess að afsala sér völdum á fjögurra
ára fresti skyldi alþýðan taka beinan þátt í stjórn þjóðfélagsins. Ríkisstjórn
framleiðenda út frá hagsmunum framleiðenda gegn hagsmunum
arðræningja. Fyrstu ráðstafanir Kommúnunnar miðuðu að því að eyðileggja
stéttareðli ríkisstofnana og gera þær að virkum starfsstofnunum alþýðu.
Fastaherinn var lagður niður og alþýðan vopnuð. Allir embættismenn voru
kosnir og afsetjanlegir og hlutu verkamannalaun fyrir störf sín.
Parísarkommúnan var brotin á bak aftur og upprætt og í hönd fór tímabil
þar sem minna var lagt upp úr skipulagningu verkalýðs á alþjóðavísu en
meira á landsvísu. Eftir því sem skipulagðir verkalýðsflokkar komust á legg,
færðist í brennidepil möguleg valdataka verkalýðsins með einum saman
samtakamætti. Einkum þótti sópa að þýska jafnaðarmannaflokknum sem
taldi sig starfa í anda marxismans undir leiðsögn erkimarxistans Kautsky.
Flokkurinn lagði mikið upp úr að sanna hæfni sína til að stjórna, færði út
athafnasvið flokksins og bjó sig undir ríkisvöld. I reynd gerðist hann æ meir
samdauna borgaralegum stofnunum og skrúfaði að sama skapi niður í
byltingarkenningunni. Heimsstyrjöldin fyrri leiddi í ljós að þýski verka-
lýðsflokkurinn og aðrir sem störfuðu í svipuðum anda, voru haldlausir sem
tæki til að bylta borgaralegri samfélagsskipan og koma á sameignarskipu-
lagi.
Það kom einkum í hlut Leníns að afhjúpa fráhvarf þessara flokka frá
byltingarstefnu. Lenín sýndi fram á hvernig marxisti á borð við Kautsky
128