Tímarit Máls og menningar - 01.04.1983, Blaðsíða 112

Tímarit Máls og menningar
hlotið umfram skyldu. Menntunarstig
virðist m. ö. o. hafa lítið forsagnargildi
fyrir áhuga manna á skemmtisögum.
Þegar kemur að skáldbókmenntum
reynist aftur á móti vera allsterkt sam-
band milli menntunar og áhuga. I þessu
efni er þó brýnt að hafa í huga þá fyrir-
vara sem Ólafur setur um annmarka sem
fylgja flokkun af þessu tagi í smekk-
hópa.
Þriðja gagnrýnisatriðið lýtur að því að
sumar töflur, einkum í sjötta kafla bók-
arinnar, þar sem fjallað er sérstaklega
um svo kallaða „mikilvirka lesendur“,
47 talsins, eru byggðar á svo fámennum
hópum svarenda, að gæta verður ýtrustu
varkárni við túlkun og víðast orkar mjög
tvímælis að reikna hlutföll. Lesandanum
er að vísu jafnan gerð skýr grein fyrir
þessu fámenni, en við þá túlkun sem
kemur fram í texta er þessum töflum í
raun gert jafnhátt undir höfði og miklu
traustari töflum í fyrri köflum. Mér
virðist að öllu samanlögðu að sjötti kafl-
inn bæti tiltölulega litlu við það sem
áður er fram komið í bókinni. Að hluta
til stafar þetta af því að hópurinn sem
þar er til umræðu er of lítill til þess að
um hann verði ályktað með nokkurri
vissu, en að hluta af því sem höfundur
sjálfur bendir á, sem sé „að lestrarvenjur
og bókmenntasmekkur hinna mikil-
virku lesenda sé ekki ýkja frábrugðinn
smekk og venjum þátttakenda almennt
— nema hvað þeir lesa miklu meira"
(bls. 55).
Þær aðfinnslur sem hér hafa verið
gerðar draga í engu úr þeirri skoðun
minni að þessi yfirlætislausa og
samþjappaða bók hafi að geyma mark-
verðan og skemmtilegan fróðleik. Hún á
erindi við fræðimenn í félagsvísindum
og bókmenntum, en einnig þá sem fást
við að skrifa bækur, gefa þær út og,
e. t. v. umfram allt, þá sem starfa við að
lána bækur, þ. e. safnafólk.
Hér skal getið fáeinna fróðleiksmola
sem mér þykir sérstök ástæða til að
halda á lofti. A bls. 20—21 kemur fram
að þegar frá er talin notkun dægur-
miðlanna (útvarps, sjónvarps og dag-
blaða) þá er lestur skáldsagna langút-
breiddasta dægradvöl manna af þeim
sem þar eru upp taldar. Ekki skortir
mikið á að annar hver Reykvíkingur
segist hafa skáldsögu um hönd í viku
hverri. Þetta má bera saman við að einn
af hverjum hundrað kveðst fara vikulega
á söfn eða sýningar og litlu fleiri segjast
fara svo oft á tónleika. Hér ber að vísu
að slá þann varnagla að á meðal þess
fjórðungs í úrtaki sem ekki kaus að taka
þátt í könnuninni hjá Hagvangi má ætla
að leynist hærra hlutfall bóklausra en á
meðal svarenda.
Líklega er það ekki ofmælt að íslend-
ingar séu til jafnaðar betur að sér í er-
lendum tungumálum en margar aðrar
þjóðir. Það kemur því e. t. v. nokkuð á
óvart að fullur helmingur svarenda í
Hagvangskönnuninni skuli að eigin
sögn ekki lesa bækur á erlendum mál-
um. Eg veit reyndar að bókasafnafólki
er vel kunnugt um þetta og ver þess
vegna tiltölulega litlum hluta fjárveitinga
sinna til kaupa á erlendum bókum, jafn-
vel þótt miklu meira lesmál fáist fyrir
hverja krónu í erlendum texta heldur en
íslenskum. Þessi niðurstaða ætti að
verða hvatning til þess að halda sem
mestri breidd í þýðingum af erlendum
málum og er ekki úr vegi að minna á
mikilvægi norræna þýðingarsjóðsins í
þessu sambandi. En umrædd könnun
bendir jafnframt til þess að sjóndeildar-
hringur þeirra sem stautfærir verða að
teljast á erlendan texta sé furðu þröngur:
Þegar sleppir Norðurlandamálunum og
230