Tímarit Máls og menningar - 01.11.1983, Blaðsíða 10

Tímarit Máls og menningar
leyti var ég líka með eyrun uppá gátt hvenær sem minst var á
þingeyskar ættir, ekki hvað síst Laxamýrarætt. Oft komu mér þá líka
í hug frændur þínir: Jónas Hallgrímsson og Jóhann Sigurjónsson.
Einusinni lá við borð að þetta grufl mitt yrði að hroðalega víðtækri
bókmentasögukenningu. Eg var þá fyrir nokkru kominn að þeirri
niðurstöðu um Laxamýrarætt að hún líktist mest andalúsískum
gyðingum að ytra útliti. Það var tundrið. Neistinn kom svo þegar
einhver sagði mér þá sögu um uppruna ættarinnar að spánskan
skipsmann hefði rekið á fjörur við Dalvík og kona tekið þetta
framandlega ungmenni sem virtist dáið þarna í fjörunni og komið því
til lífs með líkamshita sínum. Þetta er sögustef sem víða má finna —
og heillar mig altaf. Nú þurfti ég ekki nema hugsa mér að þetta
ungmenni hefði verið andalúsískur gyðingur og þá voruð þið öll
orðin frændur: Jónas, Jóhann, þú og Garcia Lorca sem einn erlendra
skálda hefur komið ljóðum sínum að hjartarótum Islendinga.
Og bókmentasögukenningin mín var orðin til. Engin bókmenta-
sögukenning hefur víst orðið skammlífari — enda þótt hún gegndi
sínu hlutverki betur en þær flestar. Hún varð til þess að ég skildi
hvað þið áttuð sameiginlegt öll fjögur.
Það var þessi beini aðgangur tilfinninganna að málfarinu. Þessi
tjáning tilfinningar sem gerðist á eigin spýtur en ekki fyrir neinslags
hugsanaofbeldi.
Tónn málsins verður hreinn og heiðríkur.
Þessi niðurstaða mín varð til þess að ég fór svona varlega þegar til
úrvinslunnar kom. Bað mína skipuleggjandi formhugsun oft á dag að
fara nú hægt og skemma ekki neitt.
Færi ég lengra útí það að skýra frá þeim lærdómum sem mér
hlotnuðust í samstarfi okkar gæti ég orðið hlægilegur.
Kanski er ég meiraðsegja orðinn það.
Allavega hrundi bókmentasögukenningin mín einsog ég sagði,
fyrst þetta almenna líktog verða vill. Sum ættmenni þín sáu fyrir því
eftirað bókin var komin út. Eiginleikar þínir eru fágætir bæði í þeirri
ætt og öðrum.
Og svo kom það líka beinlínis í ljós, einsog gengur með kenningar,
að verðmætið sem kenningarsmíðin kendi manni að meta gilti miklu
víðtækar en kenningin gat náð.
Þannig grafast allar kenningar í sandi lífsins.
480