Tímarit Máls og menningar - 01.11.1983, Page 104

Tímarit Máls og menningar
Draumur upphafsins
niðar í kvöldinu,
brotnar í martröð við oddann,
líður áfram leiðar sinnar,
/ .../
Og enn er ógnin ástæðan:
Uggvekjandi
er hinn ósýnilegi háski.
Ekki skírskotar ljóðið síður til þjóð-
félaga nútímans fyrir það að háski þess
er „ósýnilegur". Vegna þess hve allt
gangvirki tæknivæddra þjóðfélaga er
flókið verða ógnir þeirra mönnum óá-
þreifanlegar, síðan fjarlægar, þá fram-
andi og enn skelfilegri. Um leið reynist
erfiðara að berjast gegn földum öflum
sem valda þeim. Ljóð Þorsteins frá
Hamri hafa reyndar oftast verið ákveðin
og viss um gegn hverju þau berðust og
stundum hefur skáldið verið býsna harð-
ort og óvægið, gagnrýnt hreinskilnislega
sjálft sig og aðra, t.d. í mörgum ljóðanna
í Jórvík og sums stðar í V'eðrahjálmi. I
Spjótalögnm á spegil er sem skáldið sé
orðið tortryggnara og ráðvilltara — og
ljóðin eru innhverfari en nokkru sinni
fyrr. „Villa" (36):
Eg er að villast
í votu myrkrinu.
Sviplega streymir
líf mitt að einum ósi.
Þó doka ég við.
Þær dyljast á mörkinni,
snörurnar
snúnar úr ljósi.
I þessu ljóði eru ráðleysi og uppgjöf
ljóðmælanda svo mikil að jafnvel and-
stæða myrkurs og birtu eyðist, Ijóðmæl-
andi óttast myrkrið og tortryggir
birtuna, engu má treysta.
„Golgata" (14) er það ljóð Spjótalaga á
spegil sem einna líkast er gömlum ljóð-
um Þorsteins þar sem deilt er á andvara-
leysi og hræsni. Það einkennir bæði
Jórvík og Veðrahjálm. Tónninn er
harðari og kaldhæðnislegri en í flestum
hinna ljóðanna. I hálfkæringi ljóðsins er
þó e.t.v. mesta vonleysi þess falið:
Þú kaupir þér ekki nagla
til að krossfesta sálir —
þú þarft einúngis
að hnykkja rétt á orðunum.
Ljóðið lýsir þeim gráu samskiptum
fólks sem ekki eru líkleg til að lýsa upp
vot myrkur eða aflétta háska af neinu
tagi. Það kemur líka á daginn að nóg er
af einsemd og annarri þjáningu í
bókinni. Ljóðmælandi í „Samvizku“
(12) er í senn illa haldinn af samviskubiti
og ófær um að lina eigin kvöl:
Samvizka —
sál mín herðir
spjótalög á spegil
I speglinum horfist hann í augu við sjálf-
an sig nakinn — og sýnilegt að hann
helst ekki við. Sér þá þann eina kost að
afskræma mynd sína — flýja þjakaða
samvisku sína með því að brjóta sálar-
spegilinn. Ein afleiðingin er einangruð
kvöl, t.d. eins og sú sem birtist í „Þögn“
(28)
Þögn — nema regn á þaki
og andardráttur innanvið gömul þil
sem skekur sál mína, skelfir líf mitt
i heimsfriði hússins.
\
574