Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1987, Síða 81

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1987, Síða 81
Hláka, frosthörknr, endurskoðun hve lítilmótlegur Sabítdsjan, sonur Kazangaps, er — ekki reyndum við, hugsar hann, að mennta börnin okkar til að þau yrðu svona. Sabítdsjan, sem talar gjarna um sig sem „opinbera persónu“, flytur hrokafulla ræðu yfir járnbrautarkörlunum og dáist mjög að þeim möguleika, sem hann hef- ur einhverstaðar lesið um, að brátt megi fjarstýra hverju mannsbarni með útvarpsbylgjum, sem sendar séu til heilans, en Jedigei gamli skynjar strax hrollvekjuna í slíku tali. Sonarómynd þessi vill ekkert af menningu og sið- um þjóðar sinnar vita, honum finnst það heimskuleg sérviska að flytja lík föður síns langar leiðir til Ana-Beít, og þegar hermenn og gaddavír stöðva líkfylgdina reiðist hann Jedigei einum, en telur öll boð og bönn valdsins sjálfsögð — „áætlun er áætlun og búið spil“. Jedigei líkir Sabítdsjan í huga sér við „mankúrt" sem hvorki man föður né móður — og harðari fordæm- ingu er varla hægt að finna um þá kynslóð sem vill tolla í sovéskri tísku og framapoti. Fortíðareftirsjá í ofangreindum skáldsögum og mörgum öðrum verkum ber einatt keim af trú forfeðranna. Þetta kemur fram með ýmsum hætti. Gennadí í sögu Trífonovs, „Bráðabirgðaniðurstöður" hneykslast á yfir- borðslegu daðri konu sinnar við trú feðranna, sem kemur meðal annars fram í óprúttinni viðleitni til að komast yfir gamlar helgimyndir gamallar og fákænnar vinnukonu. I leikriti Viktors Rozovs, „Þiðurhreiðrið", er það hámark hroka og sjálfbirgings samviskulipurs vísindamanns, sem fer þar með aðalhlutverk, að hann neyðir dóttur sína til að hrækja á helgimyndir sem hann safnar af fordild, en hún krýpur í bæn fyrir þegar harmar ætla að yfirbuga hana. Manndráparinn ungi í sögu Shúkshíns, „Mig langar að lifa“, segist með ánægju draga garnirnar úr þessum Jesú Kristi í refsingarskyni fyrir hans fallegu lygasögur um manngæskuna, og sagan „Karl í krapinu" lýsir því svo ekki fer milli mála, hvaða augum höfundur lítur á það, að kirkjur fornar eru eyðilagðar — til dæmis vegna þess að einhvern vantar múrsteina í svínakofa. „Guð býr í þeim sem sál hefur,“ segir Darja í sögu Raspútíns. Jedigei, hin „jákvæða“ persóna í skáldsögu Ajtmatovs, rifjar í líkfylgdinni upp hálfgleymdar bænir múslíma því að þær eru svo óralangt frá óþurftarmælgi samtímans: „Þessi orð hafa verið slípuð um aldir eins og gullflögur og þau eru allrasíðustu orðin sem lifendur eiga að mæla yfir hin- um dauðu.“ Af þeim sökum, segir Jedigei, verða menn að kunna bænir. Hann segir líka við guð sinn, sem hann veit ekki lengur hvort er til eða ekki: „Þegar ég snýr mér til þín með bænir mínar, þá er ég í rauninni að snúa mér til sjálfs mín fyrir milligöngu þína, og á þeirri stundu er mér gefið að hugsa eins og þú værir sjálfur að hugsa, skapari minn.“ Vitanlega væri ofmælt að nota dæmi af þessu tagi til að draga þá ályktun 471
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.