Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Page 28

CARLOS FUENTES
Með því stígur Goytisolo fyrsta skrefið í áttina að skáldsögu flökkuborgar-
innar fyrir komandi öld, á sama hátt og Rojas fann upp flökkuborg endur-
reisnarnútímans, án borgarmúra.
„Afríka byrjar í breiðstrætunum“ og höfuðþema Landslags að lokinni
orrustu er vegferðin. Lukács skrifaði að skáldsaga án vegferðar væri óhugs-
andi. Frá Tróju til Lólítu er skáldsagan uppáhaldsrými (epískt, dramatískt,
satírískt) líkamlegrar vegferðar: Celestína ferðast um í nýrri tegund borgar
sem er dýnamísk, á hæla hennar koma Lazarillar, Buscónar og Justinur; Ró-
binson Krúsó ferðast til eyðieyjunnar í Kyrrahafmu, Don Kíkóti yfirgefur
býli sitt og fer um hinar víðu sveitir Montiel. Jakob fylgir meistara sínum um
vegi Frakldands, Davíð Copperfield yfirgefur rósemdarlíf sveitasælunnar og
endar í hinu kæfandi skýi sleggjubarnings og kolareyks í Lundúnum, Ras-
tignac fer til Parísar, Jules Verne að jarðarmiðju. Lermontov leitar dauðans í
Kákasusfjöllum og Dostojevskí í gulnuðum hverfum Pétursborgar. Hjá Mel-
ville og Túrgenév eru víðátturnar miklar. Hjá Jósep de Maistre er farið hring
um forstofuna. Víðáttumikil engin hjá Fenimore Cooper breiða síðar úr sér í
Kaliforníu Raymonds Chandler og Nathaniel West. Poe ferðast inn í kjarna
ldakans en líka inn að kjarna hins múrumgirta og ásakandi dauða, en Con-
rad fer alla leið inn í hinstu myrkur eins og við vitum.
Því vegferðin er ekki síður huglæg, freudísk: starf draumanna, úrfelling,
lagfæring, umskipti, breytt viðfang þrárinnar, dulbúinn erótískur draumur
sem umbreyst hefur í samfélagslegan draum. Frumleild Goytisolos felst í því
að sameina báðar þessar vegferðir, þá ytri og þá innri, í einn samtímalegan
þjóðflutning. Staður hans er borgin. Sögupersónan er innflytjandinn. Sú
milda áhersla sem Goytisolo leggur á þetta þema stafar af því, eins og við höf-
um þegar séð, hversu víðtæk hefðin er sem hann vinnur úr: við getum kallað
hana hina cervantísku hefð, til að tengja hana skáldsögulegum kjarna sínum.
En kjarni hefðarinnar er líka goðsögulegur: í sinni fallegu frásögu af ferða-
lagi dauðs manns í La cuarentena tekur höfundurinn sig upp til að fylgja vini
sínum, þeim sem hann elskar, í lokaferðina. En það er einmitt í samfylgd
skáldsöguhefðarinnar og helgisiðahefðar vegferðarinnar sem samtímahöf-
undur á spænska tungu á borð við Goytisolo getur lagt af stað til móts við
hinn Framandi.
Samfundurinn á sér stað fýrir milligöngu tungumáls frásagnarinnar, en
ekld fyrir tilstilli smeðjulegs verknaðar sem leystur er af hendi í góðri trú.
Frásagnartækni og innihald fléttast saman í Landslagi að lokinni orrustu
vegna þess að „ég“ höfundarins, sem er um leið „ég“ sögupersónunnar, sam-
einast (renna saman, taka höndum saman) í „sögumanninum“, sem er
þannig Höfundurinn-plús-persónurnar á dreif um textann. Goytisolo nær
fram þessari fjölröddun með samslætti persónufornafna, tímaskynjunar og
18
www.mm.is
TMM 1999:1