Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Page 161

RITDÚMAR
heiminn, verður vitni að einhvers konar
heiðinni frjósemismessu og hittir þar
konu sem hann á með ástarfund í tungls-
ljósi. Eða hefur þetta allt verið draumur,
eða kannski fyrirboði þess sem á eftir að
gerast? Hið framandlega umhverfi orkar
mjög sterkt á næma vitund þannig að
stundum er eins og Sturla hafi gengið inn
í einhverja furðusögu eða ævintýri og
geti vart greint á milli hvað er raunveru-
leiki og hvað ímyndun. Þetta tvennt
rennur skemmtilega saman í lýsingu á
fýrsta degi hans í Rómaborg, með „björt
augu komin langt að og enn ekki orðin
dofin fyrir því sem honum var einhver
nýlunda þrátt fyrir langt ferðavolk“
(191). í stuttu máli fer Sturla á kráarand í
Róm eins og margur góður landinn eftir
hans dag, og það kemur halarófa af
skrautklæddu fólki eftir torginu og
dökkleit mánadís þrífur hann með sér í
dansinn og setur vínkönnu á varir hon-
um svo að út úr flóir. Síðan týnast allar
áttir inn í einhvern „rauðafoss úr forn-
um goðheimum sem byrgði fyrir allt
stafróf' (195). Með frábæru myndsæi er
því lýst þegar draumurinn og víman
renna af honum og veröldin tapar sínu
töfragliti:
Og svo bráir af honum og konan hálf
ofan á honum og hálf í kuðluðu líni.
Hann vissi ekki hvar hann var, og átti
eftir að komast að því hver hann væri
eftir því sem stök brot úr nóttinni
hrundu fyrir hraðfara degi undan rós-
litum gómum morguns sem hreyfði
við bláleitum straumi og setti gárur
inn í þennan sal og gerði að kytru.
(195-6).
Hér er búið í haginn fyrir hinn maka-
lausa kafla um aflausnina sem nú fer í
hönd.
Sturlunga segir stuttlega frá aflausn
Sturlu Sighvatssonar, og Thor fylgir hér
texta hennar trúlega svo langt sem hann
nær, eins og jafnan þegar honum er til að
dreifa. Aðdragandi aflausnarinnar minn-
ir hins vegar í lýsingunni meira á karnival
en einlægar iðrunargöngur bænadag-
anna. Herbergið fyllist af fólki sem er búið
„viðhafnarklæðum leiksviðsins", en sjálf-
ur er Sturla færður í skrautlaus iðrunar-
klæði. Síðan hefst gangan, syndarinn í
miðjum hópnum, hugur hans „sár í angist
sinni, brann í iðrun og af þrá eftir hrein-
leika, þungur af syndugum minningum
og ákallandi hljóður Guð sinn og móður
hans, þá rós himneskrar mildi og jarð-
neskrar, að mætti hann hljóta náð og líkn,
og forlátið verða allt sem hann hafði mis-
gert við menn og Guðs vilja . .Hér er
skemmtilegt tvísæi í frásögninni, annars
vegar lýsingin á hinni skrautlegu fylkingu
sem þrátt fýrir búningana leiðir hugann
að dansleiðingunni kvöldið áður, hins
vegar angist hins iðrandi syndara sem
„kannski" undrast blendni múgsins og
hafði „búizt við að athöfn þessari fylgdi
eindregnari alvara, jafnvel helgi“. Að vísu
hefur Sturla reikað í burtu þegar hinn
heilagi faðir þurrkar framan úr sér ffóm-
leiksfarðann að aflokinni athöfn. En getur
verið að að honum læðist grunur um að
sjálf aflausnin sem hann hafði þráð svo
mjög á ferð sinni og gekk svo nærri hon-
um hafi ekki verið annað en skrípaleikur
framinn af guðlausum rómverskum
loddurum og skækjum?
Mannlýsing
Einkunnarorð fyrri íslandsbálksins (5)
eru draumvísa úr Sturlungu: „Blóði mun
rigna / á berar þjóðir. / Þá mun oddur og
egg / arfi skipta. / Nú er hin skarpa /
skálmöld komin.“ Við hljótum að skoða
mannlýsingu Sturlu gegnt þessum bak-
grunni, landi sem logar í ófriði og þar sem
öll gildi eru á hverfanda hveli, öll siðaboð
eru orðin afstæð:
TMM 1999:1
www.mm.is
151