Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2004, Síða 56

þar á árunum 1917-1928. Virðist þá kirkjan aftur hafa verið komin í
slæmt stand. Bessastaðakirkja var bændakirkja eins og fyrr segir, þ.e.
taldist eign bóndans sem önnur jarðarhús. Hann skyldi sjá um viðhald
hennar og til þess gekk hluti sóknargjalda, og bar hann ábyrgð á að
kirkjan væri ávallt fullvel messufær bæði að húsi og gripum, og ekkert
gengi undan henni af eignum.
Greinilega virðast þeir Jón H. Þorbergsson og Matthías Þórðarson hafa
rætt um kirkjuna og ástand hennar og hvað gera mætti henni til við-
reisnar. Hefur Jón síðan skrifað þjóðminjaverði formlega og óskað eftir
að mega afhenda safninu kirkjuna ásamt öllum áhöldum hennar og grip-
um, föstum og lausum, til ævarandi eignar og umráða, en á móti skyldi
safnið kosta viðgerð á kirkjunni og allt viðhald upp frá því, og skyldi hún
framvegis sem hingað til vera frjáls söfnuðinum til afnota.
Bréf þetta sendi Matthías Stjórnarráðinu ásamt eigin bréfi, dags. 16. júlí
1917. Getur hann þess þar, að erlendis hafi fornleifafélög eignazt merk
hús, og nefnir að til orða hafi komið að Þjóðminjasafnið, sem þá hafði
fengið það nafn, eignaðist Víðimýrarkirkju, sem eigandi bjóði því fala fyrir
1000 kr. Bessastaðakirkja segir Matthías að sé ein elzta steinkirkja
hérlendis, gripir hennar flestir gamlir og hafi kirkjan öll verið endurbætt í
tíð síðasta eiganda, Skúla Thoroddsens, en þarfnist nú viðgerðar og muni
sú viðgerð kosta allt að 1000 kr. Leitar hann samþykkis Stjórnarráðsins til
þessa og að það hlutist til um að veita Þjóðminjasafninu 1000 kr. á þessu
eða næsta ári til viðgerðar svo að það geti uppfyllt skilyrði gefanda.
Ekki varð af því að safnið eignaðist kirkjuna, hefur Matthías líklegast ekki
fengið heimild yfirvalda til þess, en ekki sést bréf um það. Hann fór hins
vegar á stúfana til að afla fjár til viðgerðar kirkjunnar. Birti Matthías áskorun í
blöðunum um haustið til samskota og segir þar stutt deili á Bessastaðakirkju
og hver þjóðardýrgripur hún sé, en kirkjan þarfnist nú mikillar viðgerðar.
Þjóðminjasafninu hafi verið boðin kirkjan, en þar sem safnið hafi ekki
bolmagn til viðgerðar hennar leiti hann „til góðra manna og þess [sé] beðizt,
að menn bregðist nú vel við málaleitan þessari og leggi fram fje svo að nægi
til viðreisnar og góðra umbóta þessu ágæta guðshúsi.“ Gizkar Matthías á að
viðgerð muni kosta 10 þús. kr.Birti hann svo grein í Morgunblaðinu 26. júní
1920 og getur þar, að nokkrir hafi lagt fram fé til viðgerðar kirkjunnar og að
kirkjubóndi hafi þegar kostað viðgerð á kirkjugólfi.
Vorið 1921 höfðu safnazt 4763 krónur til viðgerðar kirkjunnar og
hafði þá verið lagt nýtt gólf í kirkjuna, gert við innri hurðir og fengið
efni til viðgerðar á þaki.Verið var þá að gera við altaristöfluna, sem var
fúin og gengin sundur, og gullsmiður hafði gert við patínu kirkjunnar,
„VANDALISMINN“ Í BESSASTAÐAKIRKJU 55