Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Side 33

31
Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009
svörunum og telur villurnar án þess að trufla
nemandann. Hraðflettispilin eru stokkuð eftir
hverja umferð svo að röð spurninganna sé ekki
alltaf sú sama. Nemandinn æfir sig daglega
þar til fyrirfram ákveðnu færnimarki er náð,
t.d. 30 réttum svörum á mínútu, en það er
breytilegt eftir viðfangsefnum. Rétt og röng
svör í hverri umferð eru talin hvor fyrir sig
og merkt strax inn á staðlaða hröðunarkortið
(Graf og Lindsley, 2002).
Aðgreining
Þegar lestur er kenndur með beinum fyrir-
mælum eru atriði sem algengt er að nemendur
rugli saman, t.d. b, d og p, frumkennd hvert í
sínu lagi (Engelmann og Carnine, 1991). Önnur
leið er að kynna slík atriði samtímis (Markle,
1990) og æfa nemendur strax í að greina á milli
þeirra með því að velja eitt, t.d. b, sem telst
þá rétta atriðið eða dæmið. Hin atriðin, sem
hér væru d og p, væru röng í þessu samhengi
eða dæmaleysur (non examples) (Guðríður
Adda Ragnarsdóttir, 2007; sjá einnig Johnson
og Street, 2004). Hér var fylgt aðferð Markle,
að greina að dæmi og dæmaleysur bæði við
frumkennslu og í færniæfingum.
Reynsla höfundar er að hafi nemandinn ekki
þegar lært að greina milli dæma og dæmaleysa
í frumkennslunni verður villutíðnin há, jafnvel
svo að öll atriðin sem koma fyrir teljast röng.
Villur leiðréttar
Ef frumkennt er með beinum fyrirmælum má
segja að næsta örþrep í námsefninu hefjist
þegar nemandinn svarar, segir eða framkvæmir
rétt og hiklaust það sem verið er að kenna þá
stundina. Kennsla þeirra atriða sem nemendur
svara ekki rétt er endurtekin þar til svo
verður. Fylgi hnitmiðuð færniþjálfun í kjölfar
frumkennslunnar verður villutíðnin að öllu
jöfnu strax lág, jafnvel 1–4 villur á einni mínútu.
Gangi það ekki eftir er farið yfir efnið með
beinum fyrirmælum milli æfingasprettanna í
hröðunarnáminu (sjá 2. og 4. mynd).
Fljúgandi færni
Aðferðirnar bein fyrirmæli (DI) og hnitmiðuð
færniþjálfun (PT) eru vel þekktar og hafa
þróast í hartnær hálfa öld, sér í lagi og saman
(Binder og Watkins, 1990). Bein fyrirmæli eru
þaulrannsökuð kennsluaðferð og þykir sýnt að
hún beri af öðrum skoðuðum aðferðum sem
notaðar eru til að kenna ný þekkingaratriði
(Slocum, 2004). Ítarlegar heimildir og raunvís
gögn eru einnig til um gagnsemi hnitmiðaðrar
færniþjálfunar (sjá t.d. öll hefti Journal of
Precision Teaching and Celeration). Reynslan
sýnir að þegar henni er beitt með beinum
fyrirmælum (DI – PT) fer nemendum mikið
og hratt fram, úthald þeirra eykst og ný
kunnátta geymist vel (Binder og Watkins,
1990; Desjardings og Slocum, 1993; Fabrizio
og Moors, 2003; Guðríður Adda Ragnarsdóttir,
2007).
Nemendur þurfa mismikið að æfa sig, og
hversu lengi unnið er með tiltekið lykilatriði
ræðst af því hvenær hröðunarkortið sýnir
að nemandinn hafi náð settum færnimiðum.
Flestir kannast væntanlega við töluleg færnimið
sem mæld eru með tíðni, eins og í lestri
300 atkvæði á mínútu og vélritun 200 slög á
mínútu, en síður í öðrum greinum, og þekkir
höfundur enga opinbera staðla um slíkt.
Þegar tölulegum viðmiðum, sem byggð eru á
uppsafnaðri reynsluþekkingu úr hröðunarnámi,
er náð sýnir nemandinn fljúgandi færni í
tilteknum námsefnisþrepum og skynjunar- og
verkleiðum. Þó geta viðmiðin verið breytileg
milli tungumála. Nemandi sem náð hefur slíkri
færni að hegðunin er orðin hiklaus, eins og
sjálfvirk, man betur en áður það sem hann
lærði og getur kallað það fram án umhugsunar,
þrátt fyrir hlé sem kann að hafa orðið á
náminu. Einnig getur hann þá haldið lengur
út í senn við námið. Auk geymdarinnar (e.
retention) og úthaldsins (e. endurance) sem
þarna vinnst gerir „sjálfvirknin“ nemandanum
kleift að beita áunninni leikni sinni, jafnvel við
framandi viðfangsefni (e. application) eins og
nýjan lestexta, án þess að fipast (e. stability) af
utanaðkomandi truflunum. Hjá stúlkunni sem
hér verður sagt frá kom þetta fram í því að hún
varð fær um að lesa aðra og þyngri texta en
hún hafði séð áður, jafnvel í skólanum þar sem
margir hlustuðu. Tiltekin kunnátta sem sýnir
Nemanda með dyslexíu kennt að lesa með beinum fyrirmælum og hnitmiðaðri færniþjálfun