Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Side 53

51
Gróska og stöðnun í
stærðfræðimenntun 1880–1970
Kristín Bjarnadóttir
Háskóla Íslands, Menntavísindasviði
Hagnýtt gildi: Grein þessi getur sérstaklega nýst nemendum er stunda kennaranám og kennurum
þeirra. Í greininni er leitast við að sýna fram á að ákvarðanir, sem virðast teknar að bestu manna
yfirsýn og eiga að stuðla að jafnara og réttlátara þjóðfélagi á tilteknum sviðum, geta valdið
stöðnun. Í ákvörðununum getur falist leið til að viðhalda því ástandi sem ætlunin var að breyta.
Takmörkuð fjárframlög geta sett skorður fyrirkomulagi sem á að fela í sér þróunarmöguleika.
Allar afdrifaríkar ákvarðanir þurfa að vera undir stöðugri endurskoðun svo að þær verði ekki að
steinrunnum minnismerkjum um horfna tíma.
Á árabilinu 1930–1966 ríkti stöðnun í stærðfræðimenntun fyrir almenning þrátt fyrir metnaðarfull
fræðslulög, sett 1946. Í greininni eru færð rök fyrir því að innlendar ákvarðanir hafi átt mestan þátt
í því að námsbækur og kennsla stöðnuðu í ákveðnu fari. Rædd eru þrjú veigamikil atriði:
Aðgangur að Menntaskólanum í Reykjavík var takmarkaður á árabilinu 1928–1946. •
Ríkisútgáfa námsbóka var stofnuð árið 1937 til að tryggja að allir nemendur barnaskólanna •
fengju ókeypis skólabækur.
Fræðslulögum árið 1946 fylgdi reglugerð um landspróf miðskóla til að tryggja jafnan •
undirbúning og jöfn tækifæri unglinga til aðgangs að menntaskólunum.
Ákvarðanirnar urðu til að takmarka framboð kennslubóka í stærðfræði fyrir barna- og
unglingafræðsluna og einskorða það við tilteknar kennslubækur frá árunum 1920–1929. Færð
verða rök fyrir þeirri tilgátu að ákvarðanirnar geti skýrt langvarandi stöðnun sem olli því að
bylgjum alþjóðlegrar hreyfingar um nýstærðfræði var tekið af feginleik og með meiri væntingum
en forsendur reyndust fyrir.
Lög sem sett voru 1880 um uppfræðing barna
í reikningi og fræðslulög, sett 1907, stuðluðu
að grósku í útgáfu kennslubóka í stærðfræði. Á
árabilinu 1930–1966 ríkti hins vegar stöðnun
í stærðfræðimenntun á öllum skólastigum ef
frá er talin stofnun Verkfræðideildar Háskóla
Íslands eftir upphaf síðari heimsstyrjaldarinnar.
Að nokkru leyti má kenna ytri aðstæðum um,
svo sem nýfengnu fullveldi, heimskreppunni,
síðari heimsstyrjöldinni sem lokaði hinum
forna farvegi samskipta við Danmörku og
gjaldeyrishöftum sem drógu úr erlendum
samskiptum. Að öðru leyti áttu innlendar
ákvarðanir sinn þátt í því að námsbækur og
kennsla stöðnuðu í ákveðnu fari. Rædd verða
þrjú veigamikil atriði:
Takmörkun aðgangs nemenda að •
Menntaskólanum í Reykjavík frá árinu
1928.
Lög um Ríkisútgáfu námsbóka nr. •
82/1936.
Reglugerð um landspróf miðskóla sem •
fylgdi fræðslulögunum nr. 51/1947.

Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009, 51–65