Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Blaðsíða 75

73
Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009
viðmælenda eða þátttakenda í rannsókn. Með
það að leiðarljósi nálgaðist ég gögnin með
opnum huga, hlustaði eftir skilgreiningum orða
og hvaða merkingu hver einstaklingur lagði í
hugtök sem viðmælendur þekkja allir. Beitt var
sífelldum samanburði, gögnin lykluð og með
öxulkóðun (e. axial coding) náðu hinar smærri
einingar lyklunar að mynda heild þar til skýr
þemu mynduðust. Þemun voru síðan tengd
rannsóknarspurningunum og þá voru aðferðir
og markmið viðmælendanna skoðuð sérstak-
lega með tilliti til hlutverka- og fagvitundar
þeirra. Meðan á sumum viðtölunum stóð
kviknuðu nýjar spurningar og vangaveltur sem
fengu svigrúm í umfjölluninni á staðnum og
styrktu enn frekar hið persónulega sjónarhorn
sem kemur fram í viðtölunum. Þar sem ég
studdist við hugmyndir Bouij (1998, 2004) voru
þau gögn er snúa að sýn kennaranna á sjálfa sig
spegluð í líkani hans um hlutverkavitund.
niðurstöður
Lykilþemu í viðtölunum voru: líðan og starfs-
úthald, mótun og menntun, starfshugmyndir,
viðhorf til tónlistar og tónlistarkennslu og
hlutverka- og fagvitund. Hér á eftir er fjallað
um hvert þessara þema.
Líðan og starfsúthald - Ytri þættir
Viðmælendur voru sammála um að stuðningur
skólastjóra við fagið skipti mjög miklu máli
og hefði mest að segja um líðan og starf-
súthald tónmenntakennarans. Hugsanlega
skýrist það af því hversu opinn tímaramminn
fyrir listgreinar er í Aðalnámskrá grunnskóla
(Menntamálaráðuneytið, 1999, 2007) en einnig
því hversu óbundin námskráin er. Það gefur
skólastjóra ákveðið frelsi til að nýta tímamagn
skólans innan listgreina á mismunandi hátt.
Þátttakendur eiga það sameiginlegt að starfa
við skóla þar sem mjög vel er búið að þeim.
Vinnuaðstaða þeirra er vissulega misjöfn en
mótuð eftir þeirra eigin hugmyndum og þörf-
um. Jafnframt telja þeir allir að eigið
vinnuframlag tengist viðhorfi til greinarinnar
innan og utan skólans og ytri aðbúnaði sem
þeim býðst. Ásta sagði: „Ég skrifa aldrei á
mig aukatíma eða neitt svoleiðis en ég fæ
líka ýmislegt annað í staðinn. Það er mikill
skilningur og það er aldrei sagt nei ef mig
vantar hljóðfæri. Ég gæti ekki hugsað mér
að fara að vinna í einhverjum öðrum skóla.“
Þarna kemur greinilega fram að afstaða hennar
og vinnusemi gerir það að verkum að henni
er skapað það starfsumhverfi sem hún telur
sig þurfa. Þetta kom einnig mjög skýrt fram
hjá Einari, sem vinnur mikið með unglingum
að þeirra eigin útsetningum í tölvum. Hann
taldi að skilningur á því að hann fengi að
kaupa tækin sem þurfti hefði skipt sköpum
fyrir vinnu hans. Markmið og vilji til að vinna
eftir ákveðnum aðferðum eða hugmyndafræði
í tónmennt nægðu ekki ein og sér heldur réði
allur aðbúnaður og skipulag skólans miklu um
það hvort og hvernig honum tækist að skila
vinnu sinni.
Þrátt fyrir stuðning innan skólanna töldu
kennararnir sig hins vegar verða vara við nei-
kvæð viðhorf og skilningsleysi samfélagsins,
jafnvel úr nánasta umhverfi. Hanna, sem er
nýkomin aftur til starfa í grunnskóla eftir
framhaldsnám erlendis, sagði m.a.: „Fólk
hefur spurt mig, af því ég var að koma úr
framhaldsnámi, hvurn fjandann ég sé að
gera, að lítillækka mig með því að fara inn
í grunnskólann, og það er sorglegt.“ Ásta
hafði svipaða reynslu af skólastjóra í sínu
bæjarfélagi sem gerði það að umræðuefni
hversu fáir grunnskólakennarar væru með
framhaldsmenntun. Þegar Ásta benti honum
á að hún væri einn af þeim var svarið: „Ja,
þú ert nú bara þar af því þú fékkst ekki vinnu
annars staðar.“ Hún tók fram að þetta hefði
verið grín af skólastjórans hálfu og alls ekki í
neinu samhengi við störf hennar. Hins vegar er
umhugsunarefni hvaða áhrif slíkt „grín“ hefur
á sjálfsmynd grunnskólakennara.
Áberandi er hversu jákvæðan þátttakendur
í rannsókninni telja þann sveigjanleika sem er
í leiðbeinandi námskrá í tónmennt og hversu
óhræddir og hugmyndaríkir þeir eru við að feta
sínar eigin slóðir í skipulagi sínu og kennslu.
Þeir vinna allir út frá frumþáttum tónlistar
sem skilgreindir eru í aðalnámskrá, en aðferðir
Hlutverkavitund og starfsumhverfi farsælla tónmenntakennara