Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Side 89

87
Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009
Náttúrufræðinám með stuðningi upplýsinga- og samskiptatækni
viðhorf þeirra og skilning á eðli fræðasviðsins
og hlutverki þess innan nútímasamfélags
(Menntamálaráðuneytið, 1999a).
Við lok síðustu aldar tók einnig gildi
sérstök námskrá á sviði UST, Aðalnámskrá
grunnskóla. Upplýsinga- og tæknimennt
(Menntamálaráðuneytið, 1999b). Innihald
hennar skiptist á þrjú námssvið, sem nefndust
hönnun og smíði, nýsköpun og hagnýting
þekkingar og upplýsingamennt. Þar voru
einnig sett fram almenn markmið um tölvulæsi
nemenda sem skyldu fléttuð inn í kennslu og
nám allra námsgreina grunnskólans. Af ákvæði
þar um tölvunotkun í grunnskólum má ljóst
vera að þá var gert ráð fyrir notkun UST í öllu
námi:
Beiting upplýsingatækni og tölvunotkun
er verklag sem setur svip sinn á allar
greinar þjóðlífsins. Það er því nauðsynlegt
að slík tækni og slíkar vinnuaðferðir skipi
viðeigandi sess í grunnskólanum. Kennsla
og nám á öllum námssviðum skólans þarf
að taka mið af því.
(Menntamálaráðuneytið, 1999b, bls. 10)
Markmið rannsóknarinnar, sem hér er lýst, var
tvíþætt. Annars vegar voru hugmyndir kennar-
anna fimm um nám og kennslu í náttúruvísindum
kannaðar og hvernig fagvitund þeirra birtist
með hliðsjón af sérstöðu náttúruvísinda sem
námsgreinar (Meyvant Þórólfsson, Allyson
Macdonald og Eggert Lárusson, 2007). Hins
vegar var markmiðið að grafast fyrir um notkun
þeirra á UST í náttúrufræðikennslu sinni og þá
sérstöðu sem náttúruvísindi hefðu hvað það
varðaði. Niðurstöður fyrri hluta rannsóknarinnar
bentu til þess að ákveðin spenna ríkti meðal
kennaranna sem stafaði af því að þeir urðu
að fylgja áætlun og komast yfir námsefnið
og um leið að reyna að taka mið af ólíkum
forsendum nemenda til að takast á við efnið
og leggja áherslu á þau vinnubrögð og færni,
sem einkenndu náttúruvísindanám. Sú skoðun
kom sterkt fram hjá þátttakendum að ekki
væri nægilegt svigrúm fyrir gagnrýna orðræðu,
verklegt nám, mælingar og athuganir, sem
telja mætti aðalsmerki náttúruvísinda sem
námsgreinar.
Kveikjan að rannsókninni var meðal annars
nálgun og niðurstaða úr nokkrum stærri
rannsóknarverkefnum í Bretlandi á notkun
UST í skólastarfi (John og Sutherland, 2004).
Því hefur lengi verið haldið fram að sérstök
menning eða hefð fylgi námi og kennslu
hverrar námsgreinar (sbr. subject-specific
practice) (Lederman, 2001; Shulman, 1987).
Samstarfsverkefni háskóla og skóla voru sett
upp til að rannsaka þetta. Þar var athyglinni
beint að völdum námsgreinum og hefðum
innan þeirra. Í okkar rannsókn var reynt að
kanna hvort greina mætti slíkt mynstur í
náttúrufræðikennslu meðal viðmælenda eða
hvort leiða mætti að því rök að hver kennari
hefði sína eigin starfskenningu (sbr. Ragnhildi
Bjarnadóttur, 1993) og að kennsla viðkomandi
kennara mótaðist af henni fremur en sérstakri
menningu eða hefð greinarinnar.
Hér er greint frá þessum þætti rann-
sóknarinnar, þ.e. hvernig kennararnir fimm
notuðu UST í náttúrufræðikennslu sinni og
um leið hvað réði þar ferðinni, þ.e. að hvaða
marki sérstaða greinarinnar réði ferðinni og
að hvaða marki eigin starfskenning hvers
þátttakanda og fagleg sýn hefðu áhrif. Við
gagnagreiningu og úrvinnslu niðurstaðna var
tekið mið af líkani Peters Twining (2002), er
hann nefndi Computer Practice Framework
(CPF), hugmyndum Newtons og Rogers (2003)
um notkun UST í náttúrufræðikennslu og
líkani Baggot La Velle, McFarlane og Brawns
(2003) um nýtingu UST í náttúrufræðikennslu
með tilliti til vinnubragða og færni við að afla
þekkingar og vinna úr upplýsingum.
Rannsóknir á notkun UST í náttúru-
fræðinámi
Judith Bennett (2003) dró saman nokkur
mikilvæg atriði sem lesa mætti úr nýlegum
rannsóknum á notkun UST í náttúruvís-
indamenntun. Af þeim mátti draga þá ályktun
að mikilvægasti hlekkurinn í skipulagi náms
með áherslu á notkun UST væri kennarinn og sú
starfskenning sem einkenndi kennslu hans eða
hennar. Til að UST yrði snar þáttur í kennslunni
nægðu ekki hefðbundin símenntunarnámskeið,