Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Síða 140

138
Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009
vellíðunar síðar meir. Gildi hennar [umhyggju]
er því ótvírætt.“ Flestar töldu að umhyggja fyrir
tilfinninga- og félagsþroska væri mikilvæg. Að
umönnun barnsins og umhyggja fyrir því á
fyrstu árum þess væri frumforsenda þess að
barnið næði að þroskast og læra. Vaka sagði:
Umönnunin er alveg gríðarlega mikilvæg í
leikskólanum af því að frumforsenda þess
að börnunum líði vel hjá okkur er að þau
séu tilfinningalega örugg og við veitum
þeim öryggi með því að annast þau vel.
Undirstaða þess að börnin blómstri og
þeim líði vel hjá okkur er að þau fái
þessa tilfinningalegu örvun í gegnum
umönnunina.
Umræða
Helstu niðurstöður þessarar rannsóknar
eru þær að umhyggja fyrir hverju barni er
samofin öllu starfi leikskólans. Allar stundir
í leikskólanum eru jafnmikilvægar og felast
í að mæta hverju barni þar sem það er statt,
jafnt líkamlega sem vitsmunalega; nefnt var
sem dæmi að bleiuskiptastundirnar væru
jafnmikilvægar og hópastarfið. Almennt eru
stoðir leikskólaskólastarfsins taldar vera –
auk leiksins – traust, hlýja og umönnun og
umhyggja fyrir barninu.
Leikskólakennararnir telja að bros, faðmlag
og hlýlegt viðmót sé þáttur í umhyggju sem
ekki megi vanmeta. Þetta skipti máli fyrir
vellíðan barnsins og ráði miklu um það hvort
barnið geti nýtt möguleika sína til fullnustu.
Leikskólakennararnir telja að umhyggja felist
í því að mynda tengsl og skapa traust og
öryggi, að hlusta eftir þörfum og væntingum
hvers einasta barns. Umhyggja skiptir máli
fyrir félags- og tilfinningaþroska barna svo
að þau fái notið möguleika sinna og tækifæra.
Þetta er í samræmi við það sem kemur fram
hjá flestum þeim fræðimönnum sem hafa
skrifað um mikilvægi umhyggju fyrir þroska
barnsins. Vert er að benda á að þó að yfirleitt
leggi leikskólakennararnir nokkuð upp úr
hugtakinu umhyggja gera þær ekki alltaf
skýran greinarmun á hugtökunum umhyggja
og umönnun.
Skilningur þátttakenda á umhyggju
samræmist um margt skilgreiningum Sroufe
(1995) og Noddings (2003, 2005), það er
að umhyggja snúist um samskipti, tengsl og
nærveru, og að grunnurinn að tilfinningaþroska
einstaklingsins sé lagður á fyrstu æviárum
hans. Í því felst að mati þátttakenda að ekki
má vanmeta mikilvægi blíðra brosa og hlýrra
faðmlaga, því að slíkt skipti máli fyrir vellíðan
barnsins og þá um leið færni þess í að nýta
sér möguleika sína. Ef einstaklingi líður ekki
vel nær hann ekki að nema úr umhverfi sínu
það sem það hefur að bjóða. Þetta styður við
fyrri rannsóknir sem sýna að hlýja, öryggi,
traust og umhyggja sé það sem skipti máli svo
að einstaklingurinn nái að þroskast og dafna
(Sroufe, 1995; Shore, 1997). Þessi atriði ásamt
virðingu fyrir tilfinningum hvers barns, sem
þátttakendur lögðu áherslu á að þyrfti að vera
til staðar, eru það sem Sigríður Halldórsdóttir
(1989) telur einkenna faglega umhyggju.
Líkt og Broström (2003) og fleiri telja
leikskólakennararnir að umhyggja felist m.a. í
viðhorfi leikskólakennarans, sýn hans á börnin
og hvernig hann nálgast börnin. Þær telja að
sýna beri hverjum og einum virðingu, það
sé lykilatriði sem leikskólakennarar þurfi að
temja sér. Mikilvægt sé að barnið finni að
virðing sé borin fyrir því. Þetta er í samræmi
við niðurstöður Sigrúnar Aðalbjarnardóttur
(2007). Það sama kemur einnig fram hjá
Noddings (2002), en hún telur að allir, jafnt
fullorðnir sem börn, þarfnist umhyggju.
Noddings (2003) telur að viðhorfið og
tengslin við þann sem annast er um hafi áhrif á
umhyggjuna. Í viðtölum við þátttakendur kom
fram þessi sama afstaða: það er hugsunin og
viðhorfið að baki umhyggju sem skiptir máli,
það er að leikskólakennari sem ber faglega
umhyggju fyrir börnum í sinni umsjá beri
jafnframt tilfinningar til þeirra, annist börnin
af hlýju og virðingu, jafnvel væntumþykju.
Sigrún Aðalbjarnardóttir (2007) bendir á að
umhyggja þurfi ekki endilega að fela í sér
væntumþykju þótt þetta tvennt fari gjarnan
saman. Leikskólakennararnir könnuðust við að
hafa haft starfsfólk sem vann vélrænt að því að
Sigríður Síta Pétursdóttir