Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Blaðsíða 153

151
Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009
Staða lestrarkennslu í íslenskum grunnskólum
kominn til sögu og mikilvægt að styðja hann
frá upphafi. Eins og þetta lítur út virðast börnin
fyrst læra að lesa og að því loknu fer þeim að
leyfast að skilja. Þetta er sennilega ekki svo,
og því mikilvægt efni að rannsaka í skólum.
Niðurstaða fengist ef rannsókn á kennslu færi
fram inni í kennslustundum.
Um kennsluaðferðir
Kafli um kennsluaðferðir er fremur rýr og
nauðsynlegt að menn geri sér grein fyrir því að
ótal aðferðir eru til. Margar þeirra byggjast á
tengslum hljóðs og stafs. Þær eru oft kallaðar
einu nafni hljóðaaðferð (phonics). Fjölmargar
útfærslur eru til af henni, enda liggja rætur
hennar aftur til 16. aldar í Evrópu.
Í textanum eru ýmis heiti á aðferðum við
lestrarkennslu, miskunnugleg. Þær hefði þurft
að skýra mun betur. Hér er gerð athugasemd
við þrjár aðferðir sem nefndar eru. Ein er kennd
við Davis og er ætluð fólki með leshömlun en
virðist ekki miðuð við almenna lestrarkennslu
í bekk. Þá er talað um söguaðferð. Þar er á
ferðinni kennsluaðferð eða öllu heldur ákveðin
kennslufræði. Sú leið í kennslu hefur aldrei,
frá því að hún kom fram á sjónarsviðið, verið
flokkuð sem kennsluaðferð í lestri. Sú þriðja er
svokölluð Vallaskólaleið sem er kennslukerfi
sem einkennist einna helst af hlítarnámi. Hana
er vart hægt að kalla lestrarkennsluaðferð, þó
svo vissulega sé þar efni sem vel gæti nýst. Þetta,
m.a., bendir til þess að þörf sé fyrir markvissa
símenntun um lestur og lestrarkennslu.
Námskrá
Mismunandi afstaða til námskrár og gildis
hennar er áhugaverð og efni til skoðunar. Svo
virðist sem margir kennarar og skólastjórnendur
telji hana veika og lítinn stuðning sé þar að fá.
Þetta þyrfti menntamálaráðuneytið að taka til
athugunar. Reyndar má sjá að nokkuð skortir
á að þróun náms í lestri og ritun sé fylgt í
námskránni.
Norðurlandaþjóðirnar hafa verið
að skoða þessi mál í sínum ranni og það
hefur leitt til nýrra námskráa og efnis sem
ætlað er kennurum og kennaranemum, auk
breytinga á kennaramenntun (Guðmundur B.
Kristmundsson, 2007). Nægir þar að nefna
mikið verk sem unnið hefur verið í Noregi.
Líklega vantar faglegt stuðningsefni við
námskrá.
Námsmat
Í skýrslunni er fróðlegur kafli um námsmat.
Þar má vel greina þann skort sem er á tækjum
til að nota við mat hér á landi. Þetta er
ekki nýtt vandamál og er oft til umræðu í
kennaranámi og á símenntunarnámskeiðum.
Reyndar hafa starfsmenn Kennaraháskólans,
núverandi Menntavísindasviðs, tekið virkan
þátt í að semja skimunarpróf handa ungum
nemendum og haldið fjölda fræðslufunda
þar um (Guðmundur B. Kristmundsson og
Þóra Kristinsdóttir, 2001). Þá má nefna gott
starf vegna mats á forsendum lestrarnáms
hjá leikskólabörnum (Ingibjörg Símonardóttir,
2002). Lesskilningspróf eru vandfundnari en
lestrarhluti samræmdra prófa, IEA - rannsóknin,
PISA og PIRLS hafa haft óbein áhrif á mat
að því er virðist. Nauðsynlegt er að semja
matstæki til að meta lesskilning á öllum stigum
skólans, en það dugir þó skammt ef þekking
á lestrarkennslu á mið- og unglingastigi er í
molum.
Þróun lestrarnáms
Þróun lestrarkennslu kemur skýrt fram
í skýrslunni. Þegar lestrarkennslu byrjenda
sleppir tekur fátt við. Lestur sem viðfangsefni
hverfur smám saman og ekki er hugað að
lestrarfærni þegar námsgreinum fjölgar, nema
ef um lestrarvanda er að ræða. Þar er líklega
einkum fengist við hugtakaforða greinarinnar
og heiti hugtaka. Þetta þarf nauðsynlega að
rannsaka. Það skal áréttað hér að vönduð
kennsla bókmennta eflir skilning og hún ætti
að geta nýst við lestur annarra texta. Það er þó
afar brýnt að fást við skilning á sem flestum
gerðum texta.
Þegar lestrarfærni vex fara nemendur að lesa
æ flóknari texta og þeim er ætlað að skilja þá.
Þarna er komið að því sem skýrsluhöfundar
benda réttilega á; að lestur (og ritun) er efni
allra námsgreina. Ef til vill má skýra fleira með
þessu rofi í þróuninni en gert er í skýrslunni.