Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2005, Síða 65

Bænaskóli
Talað hefur verið um Saltarann sem bænaskóla18 og er það alls ekki fjarri
lagi. Það leiðir hugann að tíðagjörðinni, þeirri fomu siðvenju að hafa sálm-
ana um hönd eða flytja þá á ólíkum tímum sólarhringsins. Það minnir á
orðalag 145. sálms:
Á hverjum degi vil ég prísa þig
og lofa nafn þitt um aldur og ævi.
Það var Benedikt af Núrsíu (480-550) með klausturreglu sinni á miðri 5.
öld sem kom föstu formi á tíðagjörðina, þ.e. reglubundinn flutning Davíðs-
sálma á ólíkum tímum sólarhringsins. Þessi regla varð ríkjandi í munkalífí
Vesturlanda. Syngja skyldi alla 150 sálmana á einni viku og alltaf var byrjað
á sálmi 1 á næturvökunni fyrir Drottins dag. Þess má geta að 1. sálmur (Sæll
er sá maður er eigi fer að ráðum óguðlegra) var í sérstöku dálæti hjá Þorláki
helga Þórhallssyni biskupi (1133-1193) sem var handgenginn tíðagjörðinni
frá því er hann var ábóti í klaustrinu sem hann stofnaði í Þykkvabæ í Álfta-
veri.19
Það eru til margar mismunandi aðferðir við tíðagjörðina. Rómversk-kaþ-
ólsku tíðagjörðinni frá 1970 er til dæmis hagað þannig að sálmunum er
skipt niður á fjórar vikur. Meginmálið er að hinn kristni maður skal ætíð
biðja og alstaðar. Þá hvatningu er snemma að finna í kristnum bókmenntum.
Það segir sig sjálft að þegar beðið er daglega með orðum Saltarans kemst
maður ekki hjá því að mótast af honum.
Þegar kirkjufaðirinn Ágústínus (354-430) í hinum kunnu Játningum
sínum - eða raunar hvaða annar kirkjulegur höfundur sem er - fléttar iðu-
lega inn í guðfræðiskrif sín vers úr Davíðssálmum þá er það einfaldlega
vegna þess að hinir fornu kirkjufeður voru svo mótaðir af sálmunum að
orðalag þeirra var orðinn hluti af daglegu tungutaki þessara manna. Svo
mjög höfðu þeir hrærst í heimi sálmanna, haft þá um hönd sem bænir í trú-
arlífi sínu og helgihaldi hinna kristnu safnaða.
Undir áhrifum frá klaustrunum varð smám saman til forskrift fyrir presta
í þeim tilgangi að sá sem ekki gat verið við safnaðarbænina gat í þess stað
lesið sína bæn í einrúmi.
Einhvem tíma á 10. öld hafði það orðið að almennri reglu í hinni vest-
rænu kristni að hið svokallaða „brevíaríum“ (af latneska lýsingarorðinu
18 C. Broomé s. 1995, 138.
19 Sjá Sigurður Sigurðarson 1993.
63