Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2005, Blaðsíða 162

býsna ósamstæðir og að efnisyfirlitið hefði mátt hugsa betur og nánar. En
það breytir ekki því að þarna er að frnna mjög fróðlegt efni og um það er
fjallað á áhugaverðan hátt.
Rúmið leyfír aðeins að gripið sé niður í bókinni á stöku stað, tekin fáein
dæmi til að veita lesandanum innsýn í þetta forvitnilega og talsvert nýstár-
lega rit. 2. kaflinn er mjög áhugaverður. Þar kemur fram að Jesaja er marg-
sinnis nefndur á nafn í Nýja testamentinu en hið sama á ekki við um hina
spámennina. Þessi staðreynd skipar Jesaja á bekk með Móse, Elía og Davíð.
Hinar fjölmörgu tilvitnanir Nýja testamentisins í Jesajaritið benda sterklega
til þess að Jesús sjálfur hafi verið handgenginn ritinu. Þá er og bent á þá for-
vitnilegu staðreynd að Jesajaritið hafði einnig sérstöðu í Dauðahafshandrit-
unum. Það er fróðlegt að draga ályktanir af því til hvaða texta Jesajaritsins
var einkum vitnað. Athugun á þessu leiðir í ljós að tilvitnanir í Jesajaritið
eru einkum og sér í lagi til að réttlæta kristniboð hjá öðrum (heiðnum)
þjóðum. Hjá Páli postula virðist fyrst og fremst sem Jesajaritið hafi verið
uppspretta vonar en síður falið í sér dóm eða fordæmingu.
Eins og vænta mátti er mikið af áhugaverðum dæmum að frnna í 9. kafl-
anum um notkun Jesaja í bókmenntum og tónlist. Meðal heimsþekktra höf-
unda sem voru undir áhrifum frá Jesaja nefnir Sawyer sjálfan Shakespeare.
I Hamlet vitnar hann t.d. óbeint í Jes 1:18 („Þó að syndir yðar séu sem skar-
lat, skulu þær verða sem mjöll. Þó að þær séu rauðar sem purpuri skulu þær
verða sem ull“) en þó með það skýrum hætti að þeim sem þekkir Jesajatext-
ann dylst ekki hvert tilvísunin er sótt. Það má bæta því við að þessi sami
texti var einn þeirra ritningarstaða sem mestum deilum olli í kærumálum
sem urðu út af íslensku biblíuútgáfunni árið 1908. Þá nefnir Sawyer Milton
sem dæmi um annan höfund sem sótti mikið til Jesaja. Þannig varð Jesaja
honum innblástur að lýsingunni á falli Satans í upphafi Paradísarmissis
(Paradise Lost). Þar er vitnað í Jes 14:12-15.
Sennilega er Messías eftir Hándel þekktasta dæmið um notkun Jesajat-
extanna í tónlist. Fyrstu tveir hlutar verksins eru að verulegu leyti teknir úr
Jesaja. Tónverk Brahms Ein Deutsches Requiem sækir einnig ríkulega til
Jesaja. Loks skal nefndur til sögunnar tónlistarmaður úr samtímanum sem
allir þekkja, þ.e. Bob Dylan. Hann hefur stundum verið nefndur Jesaja með
gítar. Plötu sinni John Wesley Harding hefur Dylan sjálfur lýst sem fyrstu
biblíulegu rokkplötunni.
í k. 11 er réttilega bent á að fáar bækur Biblíunnar nota í eins ríkum mæli
kvenlegt myndmál um Guð og gert er í Jesajaritinu. Þar má fínna kafla þar
sem Guði er líkt við konu og Guði eru eignaðir kvenlegir eiginleikar. Þessir
textar hafa mjög verið til umræðu hjá kvennaguðfræðingum á síðustu árum.
Skv. Jes 66:13 segir Guð við þjóð sína: „Eins og móðir huggar son sin, eins
160