Skagfirðingabók - 01.01.1985, Side 99
Menntun
Eigi er ólíklegt, að nútímamönnum þyki ólíkt til samanburðar,
menntun alþýðu á fyrra hluta aldar þessarar, við menntun þá,
sem fólk á nú kost á að afla sér, enda er það svo, því munurinn
er mikill. En ef menn leita fyrir sér lengra til baka, það er til 18.
aldarinnar, verður manni ljóst, að þó menntun alþýðu væri á
lágu stigi allt fram um 1840 eða lengur, var varla við betra að
búast, þegar tillit er haft til menntunar almennings á 18. öldinni.
Eg set því til sönnunar tvær sögur, sem mér hafa verið sagðar,
sem eg veit að báðar eru sannar. Það vill svo vel til, að önnur
sagan er héðan úr sýslu, en hin úr Húnavatnssýslu.
Olafur hét maður, hann var Gíslason. Kona hans hét Guð-
ríður Guðmundsdóttir. Þau bjuggu á Hofi í Vesturdal á seinni
hluta 18. aldar.1 Olafur bóndi var talinn myndarmaður að hví-
vetna. Hann var maður vel bóklæs og var kallaður trúmaður
mikill. A bæjunum í dalnum var þá fólk eigi bóklæst. Olafur
bóndi hafði þann sið, að hann fór á sunnudögum um næstu
bæina og las fyrir fólkið húslestur. Þessa sögu sagði mér Guð-
ríður Jónsdóttir, tengdamóðir mín. Móðir Guðríðar Jónsdóttur
var Guðríður dóttir Ólafs Gíslasonar. Geirlaug Halldórsdótt-
ir,2 sem lengi bjó í Bjarnastaðahlíð, sagði Guðríði söguna. Geir-
laug var tengdamóðir Guðríðar.
Jón er maður nefndur, hann bjó á Skegg[s]stöðum í Svartár-
dal; eigi er mér kunnugt um, hvað kona hans hét, en hins hef eg
heyrt getið, að þau hjón áttu mörg börn. Eitt af börnum Jóns
hét Guðmundur. Svo bar eitt sinn við, að förumann bar að
húsum þeirra hjóna. Hann beiddist gistingar og var honum veitt
það. Maður þessi hafði með sér bækur og las í þeim til að
skemmta fólki. Guðmundi bóndasyni fannst svo mikið til um
gest þennan, að hann bað foreldra sína að lofa manninum að
1 Olafur býr ekkjumaður á Hofi 1786, fór þá búi sínu að Lýtingsstaðakoti
neðra (Búendatal).
2 Hún átti Brynjólf Tómasson. Þau bjuggu í Bjarnastaðahlíð 1785 — 1818
(Búendatal).
97