Skagfirðingabók - 01.01.1985, Page 125

II
UM HEIMILDIRNAR
Heimildir um þennan ágreining eru eftirfarandi: Páls saga
biskups, Islendingasaga Sturlu Þórðarsonar, vísur Kolbeins
Tumasonar, Elzta saga Guðmundar biskups (Guðmundar saga
A), Miðsaga Guðmundar biskups og Guðmundarsaga Arn-
gríms ábóta.
Pálssaga. Páls saga biskups er ævisaga Páls Jónssonar biskups
í Skálholti 1195 — 1211. Nafn höfundar þekkjum við ekki, en
hann hefur verið samtímamaður Páls biskups og líklega heim-
ilisfastur í Skálholti. Hann hefur fylgzt með þeim atburðum,
sem hann lýsir í riti sínu og þetta hefur gert honum kleift að
taka sjálfstæða afstöðu til þeirra. Sagan er talin rituð skömmu
eftir andlát Páls biskups, líklega 1214—1220, og deilur leik-
manna við Guðmund standa þá enn.
Það er ljóst, að höfundurinn er ekki hlutlaus í deilunum.
Hann er maður Páls biskups, maður hinnar þjóðkirkjulegu
stefnu innan íslenzku kirkjunnar. Engu að síður er hér um að
ræða ómetanlega heimild um deilurnar. Þegar sagan er skoðuð
sem málflutningur fyrir Pál biskup, verður um leið ljóst, til
hvaða atriða Páll þarf að taka afstöðu vegna þessara deilna og
hvað það er, sem skilur á milli Páls og Guðmundar í þeim.
Islendingasaga Sturlu Þórdarsonar. Þessi saga er mun yngri.
Hún er rituð um 1270—1280 eða þar um bil. Höfundurinn er
fæddur 1214 og hefur því ekki upplifað þá atburði, sem hann
fjallar um á árunum 1203 — 1208. En hann hefur þekkt marga,
sem þá komu við sögu. Þórður faðir hans var stuðningsmaður
Guðmundar, og Sturlu er því málið skylt. Ljóst er, að hefðu
allir forystumennirnir í hópi leikmanna gefið hver sína lýsingu á
deilum þeirra Kolbeins og Guðmundar, hefðu lýsingarnar orð-
ið nokkuð hver með sínum hætti. Flestir voru þeir andstæðing-
ar Guðmundar, og það er alveg vafalaust, að lýsingar þeirra
hefðu orðið neikvæðari fyrir Guðmund en lýsing Sturlu. Þar
123