Skagfirðingabók - 01.01.1985, Blaðsíða 133

GUÐMUNDUR GÓÐI OG KOLBEINN TUMASON
stöðunum. Undir forystu Jóns Loftssonar í Odda hafði leik-
mönnum tekizt að stöðva þessa tilraun, og Staðamál fyrri,
1178—1179, enduðu því með sigri þeirra. Það hlýtur að hafa
verið leikmannahöfðingjum áleitið umhugsunarefni, hvernig
koma mætti í veg fyrir, að nýjar tilraunir yrðu gerðar af hálfu
kirkjunnar til að sölsa undir sig völd og eignir, og það er sérstök
ástæða til að ætla, að Kolbeinn hafi gengið úr skugga um það,
áður en hann lét kjósa Guðmund til biskups, að hið nýja
biskupsefni hefði ekki „hættulegar“ skoðanir á Staðamálum.
Ekkert bendir heldur til þess, að Guðmundur Arason hafi
sótzt eftir því að hljóta þá upphefð, sem var því samfara að vera
kosinn til biskups á Hólum eftir að Brandur Sæmundsson lézt
1201. Bréf þau, sem varðveitzt hafa í sambandi við kjör hans,
taka af öll tvímæli um það.10 En fyrst hann hafði verið kosinn til
biskups, varð hann að sjálfsögðu að móta sér einhverja stefnu.
Ekki skulu settar hér fram neinar ágizkanir um það, hvað hann
hefur hugsað um þessi mál árið, sem líður frá kjöri hans til
biskups og þar til hann leggur af stað í vígsluför sína, en líklegt
má þó telja, að stefnumótun hans hafi verið skammt á veg
komin, er hann stígur á land í Noregi. Þar hefur hann svo
dvalizt fram á sumarið 1203 og haft tækifæri til að hljóta ýmsa
fræðslu um það, hvernig hann ætti að haga embættisfærslu
sinni. Það er mjög sennilegt, að hér hafi hann haft tækifæri til að
kynna sér bréf páfa til biskupa og klerka á Islandi 1198 (ef hann
hefur ekki verið búinn að sjá það áður), en í þessu bréfi eru
mjög harðir dómar um íslenzku biskupana, og var þetta bréf í
sjálfu sér nægilegt tilefni fyrir mann eins og Guðmund að taka
ekki biskupsdóm Brands Sæmundssonar sér til fyrirmyndar.11
Ljóst er, að eftir að Guðmundur hefur eytt vetrinum 1202 —
1203 úti í Noregi við fótskör Eiríks ívarssonar erkibiskups og
annarra forvígismanna hinnar hörðu kirkjustefnu, sem hafði
verið framfylgt í Noregi í áratugi, hefur hann verið breyttur
maður. Til Islands kemur nýr Guðmundur. Hinn nýi Guð-
mundur er staðráðinn í því að taka kirkjumálin föstum tökum.
131