Skagfirðingabók - 01.01.1985, Page 136
SKAGFIRÐINGABÓK
kirkjum þeim, sem þeir höfðu látið byggja á jörðum sínum, en
íslenzkar kirkjur voru með örfáum undantekningum reistar af
bændum, og þeir stjórnuðu rekstri þeirra, réðu að þeim presta
o. s. frv. Einnig tók kirkjubóndinn tvo tíundarhluti af fjórum,
kirkjutíund og preststíund.
2. Sverrir gat ekki fallizt á rétt kirkjunnar til að kjósa biskupa,
sem henni hafði þó verið játað af fyrri konungum. Hann
krafðist þess, að konungur hefði úrslitaatkvæði við biskups-
kjör.
3. Sverrir neitaði að viðurkenna hið víðtæka dómsvald, sem
kirkjan taldi sér bera. I kvörtun Eiríks erkibiskups til páfa 1190
segir, að konungur dragi klerka fyrir dómstóla sína og hafni
þannig að viðurkenna það „privilegium fori“12 sem kirkjan taldi
sig eiga óskoraðan rétt til. Arið 1196 svarar Celestin páfi kæru
frá dómklerkasamkundunni í Niðarósi um að leikmenn dæmi í
klerkamálum og býður, að réttur kirkjunnar til dómsvalds í
andlegum málum skuli virtur. Hugtakið andleg mál þýðir hér
greinilega eitthvað meira en klerkamál og bendir til, að kirkjan
hafi nú einnig gert kröfu til dómsvalds í kristinréttarmálum.13
Páfakirkjustefnan, sem erkibiskuparnir Eysteinn Erlendsson
og Eiríkur Ivarsson fylgdu, gerði ráð fyrir algerum yfirráðum
kirkjunnar sjálfrar yfir embættum og starfsmönnum hennar.
Biskups- og prestsembætti voru hér lykilatriði. Ennfremur
gerði hún ráð fyrir algerum yfirráðum kirkjunnar sjálfrar yfir
kirkjunum og eignum þeirra sem og tekjustofnum kirkjunnar.
Þá gerði hún einnig ráð fyrir dómsvaldi kirkjunnar, ekki bara
yfir klerkum og öllum málum, sem snerta þá, heldur væntan-
lega einnig í kristinréttarmálum.
Miskunnarlaus beiting bannfæringar var hluti af kirkjustefnu
Eiríks ívarssonar erkibiskups. Þessu má ekki gleyma, er rætt er
um mótun kirkjustefnu Guðmundar Arasonar í upphafi. Eirík-
ur hefur getað frætt Guðmund um, hve afbragðsgott vopn
bannfæringin væri í baráttunni við hið veraldlega vald. Harka
sú og miskunnarleysi, sem Guðmundur sýnir í beitingu
134