Skagfirðingabók - 01.01.1985, Síða 138

SKAGFIRÐINGABÓK
fullkomnu hlífðarleysi og sett menn í bann fyrir litlar, ef ekki
jafnvel engar sakir. Stór hópur manna virðist hafa orðið fyrir
barðinu á honum á þennan hátt, en af skiljanlegum ástæðum
höfum við ekki lista yfir þá menn, sem hann hefur bannfært.
Tegundir bannfæringa, sem beitt var gegn einstaklingum,
voru tvær, excommunicatio minor (forboð) og excommunicatio
major (bannfæring). I excommunicatio minor var megin-
áherzlan lögð á útilokun frá samfélagi hinna kristnu. Hinn
forboðaði mátti ekki vera viðstaddur guðsþjónustu, honum var
óheimil öll kirkjuleg þjónusta o. s. frv. I excommunicatio major
var megináherzlan lögð á bölbænir. Hinn bannfærði var for-
dæmdur og lýst bölvun yfir honum á himni og jörðu í alllöngu
máli. Kolbeinn virðist hafa verið í excommunicatio minor, er
hann yrkir vísur þær, sem tilfærðar hafa verið. Ekki getur þó
leikið neinn vafi á því, að Guðmundur hefur einnig beitt
excommunicatio major gegn honum.
Að sjálfsögðu hefur bannfæringin gert Kolbeini erfiðara um
vik að gegna starfi sínu sem æðsti veraldlegur yfirmaður í
Skagafirði, en þetta var náttúrulega háð því, hvort bændur (og
klerkar) virtu bannfæringuna. Svo virðist, sem Kolbeinn hafi
almennt haft bændur með sér og jafnvel allverulegan stuðning
klerka og að bannfæringar Guðmundar hafi ekki nema að
nokkru leyti náð tilgangi sínum.
Hitt meginatriðið í ágreiningi þeirra Kolbeins og Guðmund-
ar er það, hver staða kirkjunnar skuli vera í þjóðfélaginu. A
kirkjan að vera einskonar þjóðkirkja og lúta yfirstjórn goða-
valdsins eða á hún að vera stofnun út af fyrir sig, stofnun sem
lýtur eigin lögum, eigin dómsvaldi og hefur eigið vald til
lagasetningar? Og á þá réttur hennar að vera meiri en réttur hins
veraldlega valds? Eiga kanónísk lög (kirkjulög, guðslög) að hafa
forgang gagnvart landslögum?
Þetta kemur skýrt fram í frásögn Sturlu Þórðarsonar af
deilum Kolbeins og Guðmundar um dómsvaldið. Ef spurt er,
hvaða stefna búi að baki gerðum Guðmundar biskups í skulda-
136